17 Temmuz 2024
Toplam Nüfus Türk Nüfus Km2
Novosibirsk Oblastı 2.639.857 30.000 178.200
NOVOSİBİRSK OBLASTI
NOVOSİBİRSK Oblastı, Sibirya Federal Bölgesi'nin başkenti ve 2018 nüfus sayımına göre Sibirya'nın, bütün Rusya'da ise Moskova ve Sankt-Petersburg'dan sonra 1.612.833 kişilik nüfusuyla en kalabalık üçüncü kentidir. Şehir, Güneybatı Sibirya'da OBİ Nehri kıyısında yer almaktadır.
NOVOSİBİRSK, Çat Tatarlarının yerlisi olduğu bir bölgede, 1696'da kurulan yakınlardaki Krivoşçekovskaya köyünün yerini aldı. En eski devirlerden beri Sibirya TÜRKLERİNİN yerleşim yeri olan XVII. yüzyıldan itibaren Rus istilasına maruz kalan bölgede bulunmaktadır.
Türklerin en eski yurtlarından biri olan Baraba’ya (Barabinsk) Baraba bozkırının ilk yerli halkı olan Tatarlar tüm Sibirya’ya dağınık olarak yayılmışlardır. Sibirya Tatarlarının yaşadığı bölge esasen Batı Sibirya içindedir. Altay Kray, Kemerovo, NOVOSİBİRİSK, Om, Tom ve Tümen oblastlarının bulunduğu Batı Sibirya bölgesinin yüzölçümü 2.428.000 km2’dir. Sibirya Tatarları başlıca Tobol-İrtiş, Baraba ve Tom Tatarları olarak üçe ayrılmaktadırlar. Sibirya Tatarlarının yayıldıkları sahanın batısında İdil-Ural Türkleri (Tatarlar, Başkırlar), batı, güney ve güneybatısında Kazak Türkleri, Güney ve güneydoğusunda Güney Sibirya Türkleri (Altay, Hakas, Tuva Türkleri) bulunmaktadır. Bölgedeki Tatarlardan ilk grup olan Tobol-İrtiş Tatarları kendi içinde Tümen, Tobol, Saz yöresi, Tevriz ve Tara Tatarları olarak beşe ayrılmakta ve Sibirya Tatarlarının en kalabalık grubunu meydana getirmektedirler.
İkinci grup olan Baraba Tatarları, esasen NOVOSİBİRİSK bölgesinin Çan Gölü çevresinde bulunan Baraba, Çan, Kain (Kuybışev) ve Venger rayonlarında OB ve TURA ırmaklarının yukarı kısımlarıyla bu ırmakların kollarında, yine Çan Gölü dolaylarında ve Kulundin bozkırında yaşamaktadırlar. Üçüncü grup olan Tom Tatarları ise, bugün Tom eyaletinin Tomsk (Çatlar ve Evisteliler), NOVOSİBİRSK ilinin Kolıvan (Çat Tatarları), Kemerovo ilinin Yurga rayonunda (Kalmaklar) yaşamaktadır.
D. M. Nasilov Sibirya’da yaşayan Türkleri; Yakut, Tuva, Hakas, Şor, Altay, Dolgan, Çulım, Tofa ve Sibirya Tatarları olarak dokuza ayırmaktadır. Batı Sibirya’da ise Tümen, Baraba, Om gibi bölgelerde dağınık olarak yaşayan Sibirya Tatarları, üç yüz bine yaklaşan nüfuslarıyla önemli Tatar gruplarından birini oluşturmaktadır. SİBİR Hanlığı’ nın devamı olan Sibirya Tatar Türklerinin yüzyıllar boyunca yaşadığı coğrafya, milattan önceki devirlerden beri Hun, Gök-Türk, Uygur, Kimek, Kıpçak gibi Türk boylarının idaresinde olmuştur. Bu boylar, Batı Sibirya Tatarlarının atalarıdır. Sibirya Tatarlarının etnik teşekkülünde Kıpçaklar en önemli rolü oynamışlardır. Araştırmacılar Sibirya Tatarlarının etnik esasını Kimek-Kıpçak boylarının teşkil ettiğini ve IX.-XI. yüzyıllarda Gök-Türk ve Uygur kağanlıklarının yıkılmasından sonra Sibirya Tatarlarının etnik teşekkülünün meydana geldiğini belirtmektedirler. Sibirya Tatarlarının teşekkülünde Tatar boyları her zaman asıl rol oynamışlardır. Tatarlar Gök-Türk, Uygur, Kimek kağanlıkları içinde de yer alıp, bu devletleri meydana getiren toplulukların en önemlilerinden olmuşlardır. ALTIN ORDA devrinde Sibirya Tatarlarının arasına İdil-Ural Tatarları da katılmıştır. Sibirya Tatarlarının teşekkülünde yine Kazak, Kırgız, Nogay, Özbek, Oğuz, Uygur gibi Türk boyları da bilhassa XIII. yüzyıldan sonra rol oynamışlardır. Sibirya dışından gelen Tatarların etkisi, Sibirya Hanlığı kurulduktan sonra, XVI. yüzyıldan itibaren artmış, Sibirya, Rusya’ya bağlandıktan sonra daha da devam etmiştir. Böylece Tatar edebî dili, Sibirya Tatarları arasında yaygınlaşmıştır. Sibirya bölgesi Türkçesinin oluşumunda Oğuz, Kıpçak ve Karluk-Uygur dil özelliklerinin birleşmesinin önemli payı olduğunu belirtmektedir.
Araştırmacı D. G. Tumaseva Sibirya Tatarlarının oluşumunu incelerken, Sibirya Tatarlarının teşekkülünde;
1. Fin-Ugor ve Bulgar-Ugor;
2. Eski Türk ve Eski Kıpçak;
3. Kıpçak-Nogay kabileleri olmak üzere üç tabaka belirlemiştir.
Kazan Hanlığı yıkıldıktan sonra, Kazan Tatarlarının Batı Sibirya topraklarına kitleler halinde göç etmeleri birkaç asır devam etmiştir. Kazan Tatarları, Sibirya Tatar köylerine de yerleşip kendi köylerini kurmuşlardır. İdil-Ural bölgesinden yapılan bu göçler, XX. yüzyıla kadar aralıksız sürmüştür. Yine 1921’li yıllarda kıtlık üzerine İdil-Ural bölgesinden Sibirya’ya büyük göçler olmuştur. Adı geçen Türk boylarının yüzyıllarca kaynaşmalarıyla X.-XII. yüzyıllardan itibaren Sibirya Tatarları yeni bir etnik tasnife konu olmuşlardır.
Sibirya bölgesi Rusya Federasyonu’nun yüzölçümünün %70’ini kaplamasına rağmen sert iklimi sebebiyle toplam nüfusun (150 milyon) ancak %20’sini (30-35 milyon) barındırmaktadır. 1987 yılı verilerine göre Sibirya nüfusunun yaklaşık 15 milyonu da Batı Sibirya bölgesinde bulunmaktadır.
2002 nüfus sayımına göre Tümen bölgesinde 250.245 Tatar yaşamaktadır. Sibirya federal bölgesinde ise Om’da 48.115, Tom’da 20.147 ve NOVOSİBİRİSK ’te 27.880 olmak üzere toplam 253.058 Tatar bulunmaktadır. 300.000’e yaklaşan nüfuslarıyla Sibirya Tatar Türkleri İslâmiyet’i canlı bir şekilde yaşamaktadırlar. Sibirya’da İslâmiyet’in yayılma tarihi tam olarak bilinmese de Batı Sibirya, VIII. yüzyılda İslam’a giren Harezm ve IX. yüzyılın başlarından Müslüman olan Bulgar Hanlığı ile münasebet halindedir. Sibirya Tatar ağızları bugün Tatar Türkçesinin üç büyük ağız grubundan biri olarak kabul edilmektedir. 1950’li yıllardan sonra yapılan ağız araştırmaları ve incelemeleri sonrasında Tatar Türkçesinin üç büyük ağzının Kazan (Orta), Mişer (Batı), Sibir (Doğu) olduğu ortaya konulmuştur. Tumaseva, Sibirya Tatar ağızlarını üçe ayırmaktadır: 1. Tobol-İrtiş bölgesi ağızları (Tümen, Tobol, Saz yöresi, Tevriz ve Tara); 2. Baraba ağzı, 3. Tom ağzı.
30 Nisan 1893 yılında, NOVOSİBİRSK Demiryolu Köprüsü'nün inşa edildiği, geleceğin Trans-Sibirya Demiryolunun OBİ Nehri geçiş noktasında kuruldu. 1895'te hem Aziz Nikolay'a hem de Çar II. Nikolay'a ithafen Novonikolayevsk olarak isimlendirildi. Başlangıçta Novonikolayevsk olarak adlandırılan şehir, hızla büyük bir ulaşım, ticaret ve sanayi merkezi haline geldi. 1897 baharında tamamlanan köprü, yeni kurulan şehri bölgesel bir ulaşım merkezi haline getirdi. 20. yüzyılın başlarında Türkistan-Sibirya Demiryolu' nun tamamlanmasıyla şehrin önemi daha da arttı. Yeni demiryolu Novonikolayevsk'in doğrudan Orta Asya ve Hazar Denizi'ne bağlanmasını sağlamış oldu.
Sibirya Demiryolu, Eskiden Sibirya’dan Moskova’ya gidecek olan ticari mal ve çıkartılan madenler, yılın beş ayı boyunca nehirler üzerinden, yılın diğer aylarında ise yine aynı nehirler üzerinden ancak bu sefer buz tutmuş suyolları üzerinde atların çektiği kızaklarla yapılırmış. İşte bu zaman kaybı ve ulaşım zorluğunu aşmak için düşünülen çareler arasında akla ilk gelen Rusya’yı baştanbaşa geçecek olan bir tren hattı olmuş. Ancak yolun yapımını zorlaştıran doğa koşulları ve gereken paranın miktarının büyüklüğü bu projenin hayata geçmesini bir süre engellemiş. Çevresindekilerin tüm itirazlarına karşın Çar 3. Alexander ve oğlu 2. Nikolas demiryolunu tamamlatmışlar.
Tren hattında Rus Askerleri, mahkûmlar ve yurt dışı ve içinden gelen işçiler çalıştırılmış.1891 Yılında hattın iki ucundan başlanan çalışmalar 1904’de orta hatta buluşma ile sonlanmış. 9289 km uzunluğu ile Moskova’dan Vladivostok’a uzanan Trans-Sibirya tren yolu dünyanın en uzun olanı. Rusya’yı batıdan doğuya geçiyor. Bu demiryolunun yan yollarla Moğolistan, Çin ve Kuzey Kore ile de bağlantısı var. Moskova’dan en doğudaki Vladivostok’a olan bağlantı 1916 yılından beri var ve bu demiryolu yeni eklenen hatlarla hala genişlemekte. 9289 km’lik hat boyunca tam 7 zaman dilimi geçilmesi ve tüm seyahati yapmak içinde 6-7 gün (hiç bir şehirde geceleme yapmadan) harcanması gerekiyor. Aslında Moskova-Vladivostok demiryolu tek hat boyunca yapılan en uzun 3 yol. Moskova–Pyongyang 10,267 km ve Kiev–Vladivostok 11,085 kilometre ile Moskova-Vladivostok hattından daha uzun tren hatları. Trans-Sibirya ana hattı Moskova’dan başlayıp Yaroslavl, Chelyabinsk, Omsk, NOVOSİBİRSK, Irkutsk, Ulan-Ude, Chita ve Khabarovsk üzerinden Vladivostok’a uzanıyor. Dünyanın en uzun metro köprüsü OB Nehri üzerindeki metro köprüsü NOVOSİBİRSK Metrosu'nun iki istasyonunu birbirine bağlar - "Öğrenci" ve "Nehir İstasyonu". Yapının toplam uzunluğu 2 145 metredir.
Şehir, Rus İç Savaşı sırasında harap olmuş ancak erken Sovyet döneminde toparlanmış ve 12 Eylül 1926'da bugünkü adını almıştır. II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinin ardından şehir, Rusya'nın batısından taşınan birçok fabrikaya ev sahipliği yapmış, bu da onu Sibirya'nın en büyük sanayi merkezlerinden biri haline getirmiştir.
NOVOSİBİRSK, Rusya’nın bilim merkezidir. Şehirde 100’ün üzerinde araştırma kuruluşu olan Akademgorodok, Rusya Bilimler Akademisi Sibirya Şubesi (RAS), burada 1.500’den fazla bilim doktoru ve 3.400 aday yaşamakta ve görev yapmaktadır. Çok sayıda Rus şirketine, neo-Bizans mimarisinde inşa edilmiş Alexander Nevsky Katedrali'ne, NOVOSİBİRSK Opera ve Bale Tiyatrosu'na ve NOVOSİBİRSK Hayvanat Bahçesi yanında Ortodoks Kiliseleri ve tapınakları ile birlikte camiler, Katolik Kaedetrali, Sinagoglar, Budis Tapınağı, diğer dini binalar ve merkezlere ev sahipliği yapmaktadır. 1917'de şehirde yedi Ortodoks kilisesi ve bir Roma Katolik Kilisesi, birkaç sinema, kırk ilköğretim okulu, bir lise, bir öğretim okulu ve Romanov Evi ortaokulu vardı. 1913'te Novonikolayevsk, Rusya'da zorunlu ilköğretimi başlatan ilk yerlerden biri oldu. Sibirya'nın en işlek havalimanı olan Tolmachevo Havalimanı şehre hizmet vermektedir.
NOVOSİBİRSK’ te üç cami bulunuyor. Bu camilerden biri olan ve tamamen ahşaptan yapılmış olan cami 1916 yılında şehrin Tatar yerleşim bölgesinde inşa edilmiş. Ruslar önceleri, sadece ahşap camilere izin veriyorlarmış ve bu yüzden bu cami de ahşap olarak inşa edilmiş. Sovyet döneminde kapatılan bu cami, daha sonra tekrar açılmış ve 2010 yılında tamamen yenilenmiş. Şehirde daha büyük bir cami olmasına rağmen, yaşlı Müslümanlar genelde Cuma namazları için buraya geliyorlarmış.
Köprünün açılışı sırasında nüfusu 7.800 kişi olan yerleşim yeri daha sonra hızla gelişti. Novonikolayevsk'teki ilk banka 1906'da açıldı. 1915 yılına gelindiğinde şehirde toplam beş banka faaliyet gösteriyordu. 1907'de, nüfusu 47.000'i aşan Novonikolayevsk'e, özerk yönetim için tam haklara sahip kasaba statüsü verildi. Ekim Devrimi öncesi dönemde Novonikolayevsk'in nüfusu 80.000'e ulaştı. Sibirya'nın en büyük ticaret ve sanayi merkezlerinden biri haline gelen şehir, istikrarlı ve hızlı bir ekonomik büyümeye sahipti. Önemli bir tarımsal işleme endüstrisine, bir elektrik santraline, demir dökümhanesine, emtia piyasasına, birkaç bankaya ve ayrıca ticaret ve nakliye şirketlerine sahipti.
1917-1923 Rus İç Savaşı şehre önemli ölçüde zarar verdi. Savaş zamanı salgınları, özellikle tifüs ve kolera, şehirde binlerce can aldı. OBİ Nehri Köprüsü de savaş sırasında yıkıldı. Şehir tarihinde ilk kez Novonikolayevsk'in nüfusu azalmaya başladı. Novonikolayevsk Sovyet İşçi ve Asker Vekilleri Aralık 1917'de şehrin kontrolünü ele geçirdi. Mayıs 1918'de Çekoslovak Lejyonu devrimci hükûmete karşı isyan etti ve Beyaz Orduyla birlikte Novonikolayevsk'i ele geçirdi (26 Mayıs 1918). Kızıl Ordu şehri 1919'da işgal etti ve İç Savaşın geri kalanı boyunca da elinde tuttu.
1921'de Lenin'in Yeni Ekonomik Politika döneminin (1921-1928) başlangıcında şehir yeniden inşa edilmeye başlandı. Şehir, Tomsk Guberniyası'nın bir parçası haline geldi ve 23 Aralık 1919'dan 14 Mart 1920'ye kadar idari merkezi olarak hizmet etti.13 Haziran 1921 ve 25 Mayıs 1925 tarihleri arasında Novonikolayevsk Guberniyası'nın başkentliğini yaptı. NOVOSİBİRSK, Rusçada kabaca "Yeni Sibirya (kasabası)" anlamına geliyor. Şehir, günümüzde NOVOSİBİRSK Oblastı'nın idare merkezidir.
Joseph Stalin'in sanayileşme politikası çerçevesinde NOVOSİBİRSK, Sibirya'nın en büyük sanayi merkezlerinden biri haline geldi. Ağır madencilik ekipmanları üretiminde uzmanlaşan 'Sibkombain' tesisi de dâhil olmak üzere birçok büyük sanayi tesisi bu dönemde kuruldu. Ek olarak, bir metal işleme tesisi, bir gıda işleme tesisi ve diğer sanayi kuruluşları ve fabrikaların yanı sıra yeni bir elektrik santrali inşa edildi. 1932-33'teki büyük Sovyet kıtlığı, 170.000'den fazla köylünün mülteci olarak NOVOSİBİRSK' e göçüyle sonuçlandı. Bu mülteciler, şehrin kenar mahallelerindeki kışlalara yerleştirildiler ve şehirde gecekonduların oluşmasına yol açtılar. Oldukça hızlı bir şekilde büyümesi ve sanayileşmesi, NOVOSİBİRSK'in "Sibirya'nın Şikagosu" olarak anılmasına yol açtı.
1941 ve 1942 yıllarında Sovyet hükûmeti, 50'den fazla önemli fabrikanın Almanlar tarafından yok edilme riskini azaltmak için bunları batı Rusya'dan NOVOSİBİRSK 'e taşıdı. Aynı zamanda şehir Kızıl Ordu için önemli bir tedarik üssü haline geldi ve savaştan kaçan 140.000'den fazla mülteciye de ev sahipliği yaptı.
2 Eylül 1962'de NOVOSİBİRSK 'in nüfusu bir milyona ulaştı. Şehir, o zamanlar dünyanın bir milyondan fazla nüfusa ulaşan en genç şehriydi. NOVOSİBİRSK 'in bu dönüm noktasına ulaşması yetmiş yıldan az sürdü. NOVOSİBİRSK metrosu inşaatı 1979 yılında başlamış ve 1985'te şehirdeki ilk metro hattı açılmıştır.
Yıl boyunca iklimde pek bir değişiklik gözlenmez. Geniş sahalara yayılan hafif yağmurlar görülür. Kışları sert geçer. Kar yağışları ve soğuk etkisini gösterir. Yaz aylarının kısa geçmesine rağmen yeterli güneşlenme olanağı bulunur. Ortalama güneşlenme süresi 2077 saattir.
Şehir, 10 coğrafik bölgeye ayrılır; Derjinskiy, Kalininskiy, Kirovskiy, Leninskiy, Oktyabrskiy, Pervomayskiy, Sovyetskiy, Tsentralnıy, Zayel'tsovskiy, Jeleznodorojnıy dir. Günümüzde NOVOSİBİRSK, otomotiv ve madencilik endüstrisi açısından çok büyük bir merkezdir.
NOVOSİBİRSK 'te nüfusun yıllara göre dağılımı: 1894 - 1 093, 1903 - 27 700, 1912 - 63 500, 1917 - 69 800, 1921 - 67 200, 1926 - 120 100, 1931 - 180 100, 1939 - 404 000, 1945 - 606 000, 1963 - 990 000, 1964 - 1 013 000, 1976 - 1 285 700, 1979 - 1 312 400, 1984 - 1 436 400, 1989 - 1 436 000, 1996 - 1 397 300, 1997 - 1 396 000, 2002 - 1 425 600, 2004 - 1 413 000, 2005 - 1 405 600 dir.
Güney Sibirya sahasında Türklerin en az olduğu yerlerden birisidir. 2010 yılı rakamlarına göre Türklerin nüfusu, Rusların 2.365.845 (%88,74) nüfusu dışında Tatarlar 24.158 (%0,91), Özbekler 12.655 (%0,47), Kazaklar 10.705 (%0,4), Azerbaycanlılar 8.008 (%0,3), Kırgızlar 6.506 (%0,24), Çuvaşlar 2.676 (%0,1), Tuvalılar 1.252 (%0,05), Başkırlar 942 (%0,04), Türkiye Türkleri 802 (%0,03), Sahalar 629 (%0,02) kişi olmak üzere toplam 68.333 kişidir. Bu Türklerin Tatarlar hariç büyük bir kısmı yakın zamanlarda bölgeye çalışmak üzere gelenlerdir. Dolayısıyla aslında yerli Türklerin sayısı çok daha azdır.
Sibirya Federal Bölgesinin Nüfus ve Etno coğrafya Özellikleri Sibirya Federal Bölgesi 16 farklı federal birimden oluşmakta ve 4 cumhuriyet, 2 idari bölgeyi, 6 oblastı ve 4 milli daireyi kapsamaktadır.
Sibirya Federal Bölgesinde Yer Alan İdari Birimlerin Nüfus Özellikleri (2007 Yılı) :
İdari Birim - Toplam Yüzölçümü (km2) - Toplam Nüfus - Aritmetik Nüfus Yoğunluğu (kişi/km2)
NOVOSİBİRSK Oblastı 177 800 2 641 000 14,9
Bölgenin federal merkezi NOVOSİBİRSK kentidir. Sibirya Federal Bölgesi 5 145 000 km2 ’lik alanı ile İspanya’dan 10 kat daha geniş bir alana sahip olmasına rağmen (Rusya yüzölçümünün %30’u) bölgede sadece 19,6 milyon kişinin yaşaması (Rusya nüfusunun %13,8’i), bölgedeki ortalama aritmetik nüfus yoğunluğunun 4 kişiyi aşamamasının temel nedenidir.
Orta Sibirya Plato’sunun güney kesimleri demiryolu güzergâhların çekiciliği, iklim ve tarım avantajlarına bağlı olarak biraz daha yoğun nüfuslu olup, bölgenin en büyük kentleri olan NOVOSİBİRSK, Omsk, Tomsk, Kemerovo, Krasnoyarsk, İrkutsk, Ulan-Ude, Çita, Angarsk, Bratsk, Abakan, Barnaul ve Ust-İlimsk’i barındırır. Aslında NOVOSİBİRSK ve Omsk dışında bölgede nüfusu 1 milyondan fazla olan başka bir metropol kent bulunmamaktadır. Bölgenin orta ve kuzey kesimlerinde nüfusu 200 000’i aşan büyük kent yer almasa da, ulaşım ve madencilik açısından bölgesel önem taşıyan Norilsk, Hatanga, Dudinka ve İgarka kuzey yörelerin başlıca şehirsel yerleşmelerine örnek gösterilebilir. Bölgede yer alan tüm oblastlar da Ruslar etnik çoğunluğu ele geçirmişlerdir. Örneğin NOVOSİBİRSK, Tomsk ve Kemerovo oblastlarında nüfusun %90’dan fazlasını Ruslar oluşturmaktadırlar. Bölgedeki idari birimler arasında Tuva, Altay ve Buryat Cumhuriyetleri en yüksek titüler nüfus oranına sahiptirler.
Rusya’daki Federal Bölgelerin Başlıca İdari Özellikleri (2006 Yılı) içinde Sibirya Federal Bölgesinde, Federal Merkez kenti olan NOVOSİBİRSK, Federal Bölgedeki Yüzölçümü; 5 145 000 (km2), Rusya Yüzölçümü İçindeki Oranı %; 30,0, Federal Bölge Nüfusu (bin kişi); 19 676, Rusya Nüfusu içindekiOranı%; 13,8 dir.
Rusya’nın NOVOSİBİRSK bölgesindeki Kuybyshev kasabasında bulunan Om Nehri güney-orta Rusya, batı Sibirya, Kuzeyde Baraba Bozkırı ve güneyde Kulunda Bozkırı olarak bilinen, çoğu istisnai olarak fırtına olan ve birçok göle sahip son derece düz bir ovada uzanır. Oblast, Ob Nehri ve Irtysh Nehri’nin kolları tarafından boşaltılır. Çıkışı olmayan Chany Gölü, iç su drenajının bir havzasıdır. Kuzeydeki bataklık ormanları veya tayga, güneye doğru huş korularından oluşan orman bozkırına ve sonunda verimli topraklarda gerçek bozkıra yol verir.
Oblastın sınırlarından çok daha geniş bir Sibirya ekonomik ve kültürel başkenti olan NOVOSİBİRSK ülkesi dışında, kasabalar küçük ve ekonomi neredeyse tamamen birleştirilmiştir. Kuzeyde buğday, çavdar ve keten yetiştirilirken, büyük ölçüde ekili olan daha verimli güneyde yetişen buğday, yulaf, arpa ve ayçiçeği baskındır. Kısmen ıslah edilmiş olan bataklık Baraba Bozkırı'nda sütçülük, Chany Gölü bölgesinde balıkçılık önemlidir. Alan 178.200 km kare dir.
NOVOSİBİRSK de Devlet Yerel Tarih ve Doğa Müzesi bulunuyor. Burası 1920 de dünyayla ilgili bilgileri halka sunmak isteyen Vladimir A. Anzimirov tarafından kurulmuş. İlk sergiler astronomi ve jeolojiye adanmış. 1920 lerin sonunda müze Batı Sibirya Bölgesi’nde öncü olmuş. Bugün müze, kentin en önemli turistik yerlerinden biri olup, her yıl 150 binden fazla kişi tarafından ziyaret edilmektedir. 200 binin üzerinde objeye av sahipliği yapan koleksiyon, arkeolojiyi, bölgenin tarihini ve doğasını kapsamaktadır. Şimdi müzeye ev sahipliği yapan bina, 1910 yılında özel mimar Andrey D. Kryachkov tarafından tasarlanmış ve şehrin kalbinde yer almıştır.
1939 yılında kurulan bir istasyon olan Tren Müzesi, bu istasyon 2000 yılında açık hava müzesi haline getirilmiş İçeride 1800’lü yılların sonundan kalma tren ve onların vagonları sergilenmektedir.
NOVOSİBİRİSK Şehir merkezinde, NOVOSİBİRİSK,’in ilk taş binası ve Çar 3. Alexander onuruna yapılma özelliklerini taşıyan Alexander Nevsky Katedrali. (Yapım tarihi 1896-1899 ) Ob Nehri üzerindeki tarihi tren yolu köprüsü, Çar 3. Alexander’ın heykeli, Ob Nehri kıyısındaki demir parmaklıklarda asılı halde duran yüzlerce kilit, Lenin Meydanın da Opera ve Bale Tiyatro Binası, bu bina sadece NOVOSİBİRSK’ in değil, Rusya’nın da en önemli Opera ve Balo binası. Moskova’daki Bolshoi tiyatrosundan daha büyükmüş. 1944 yılında yapımı tamamlanan binada ilk performans 1945 de yapılmış. Büyüklük ve güzelliği nedeni ile “Sibirya’nın kollezyumu” olarak da adlandırılıyor. Binanın kubbesi 35 mt yüksekliğe ve 60 mt genişliğe sahip. Binanın önünde Lenin heykeli var. Hayvanat bahçesi sadece Sibirya’da değil dünyanın da önemli hayvanat bahçeleri arasında. Oldukça büyük bir alana yayılması hayvanlar için nispeten daha rahat bir yaşam alanı sağlıyor. 150 tanesi tehlike altında olan 702 türden 11000’den fazla hayvan bu bahçede yaşıyor. NOVOSİBİRSK de artık 3-5 adet kalmış olan eski evler, Aziz Nikola Şapeli, Lenin Meydanına yakın ve Krasny Avenue’da bulunan Aziz Nikola Şapeli 1915’lerde ilk yapıldığı zaman coğrafik olarak Rusya’nın tam ortasına yapılmış. Ancak Sosyalist Cumhuriyetten ayrılmalar olunca merkezde kalma özelliği de gitmiş.
NOVOSİBİRİSK Devlet Müzesi ve Doğa Müzesi, NOVOSİBİRSK Bölgesi ve Sibirya Bölgesi. Müzenin ana binası, metro istasyonunun hemen dışında, Ploshid Lenina'da bulunan elverişli bir konuma sahiptir. Yürüme mesafesindeki Sibirya Sanat Merkezi ve Cabmen Evi, 2 katlı bir binada daha bulunmaktadır. İçerisinde muhteşem dini hazinelerin sıralandığı bir dizi olan Altay şaman ceketi ve öncü evlerin bazı ilginç kesitlerini içeren bir koleksiyon bulunmaktadır. Toplamda, çeşitli çağlara ait 200.000'den fazla farklı esere ev sahipliği yapmaktadır.
Bu eserler içerisinde, Ruslar tarafından 1940-1950 li yıllarda tamamen tahrip edilen Ebu Mansfu el-Matüridi mezarlığında (ÇAKARDİZA) birçok mezar taşı ciddi anlamda hasar görmüş, bazıları da kaybolmuştur. Tespiti yapılan 239 mezar taşın tamamına yakını Semerkant’da bulunurken bunlardan bir tanesi de NOVOSİBİRİSK de müzede bulunmaktadır.
Sibirya’da XVII. yüzyıldan itibaren zorla Hıristiyanlaştırma faaliyeti yürütülmüştür. Halk Hıristiyan olmak ile ağır vergiler altında ezilmek, sürülmek ve hatta öldürülmek arasında seçim yapmak zorunda bırakılmıştır. Bugün Güney Sibirya sahasında kesif bir Hıristiyanlık müşahede edilmektedir. Halkın çoğu bilhassa Sovyetler Birliği devrinde dinden uzaklaşmış olsa da Hıristiyanlık, şehrin en güzel ve merkezi yerlerindeki kiliselerin ve dinî simgelerin titizlikle muhafaza edilmesiyle kendisini göstermektedir. Bilhassa şehirdeki ilk yerleşimcilerin diktikleri kiliseler şehrin sembollerindendir. 2012 yılında yapılan resmî bir araştırmaya göre bölge nüfusunun %24,9’u Rus Ortodoks Kilisesi’ne bağlı olup %5’i genel Hıristiyan, %1’i Slav Neopagan, %1’i de Müslüman’dır. Bununla birlikte araştırmaya katılanların %32’si kendini inançlı olarak görüp herhangi bir dine bağlı olmadığını belirtirken %25’i ise ateist olduğunu beyan etmiştir.
Ruslar müziği, tiyatroyu, opera ve baleyi sevmektedirler. Sadece NOVOSİBİRİSK Şehrinde Opera ve Bale Tiyatrosu, Devlet Drama Tiyatrosu, Globus Tiyatrosu ve Drama Tiyatrosu olmak üzere dört devasa tiyatro, iki filarmoni salonu ve altı büyük müze vardır. Müzelerde esasen bölgedeki Rus hayatına ve eski Rus yerleşimlerine yer verilmektedir. Yine çok sayıda tiyatro, müzik ve sanat okulları vardır. Sokak sanatçıları günün her saatinde hünerlerini sergilemektedirler. Şehirde gezerken gencinden yaşlısına, müzisyeninden pandomimcisine insanlar hayatlarını kazanmaya çalışmaktadırlar. Halk bunlara zevkle ilgi göstermekte, saygıyla para vermektedir. Bununla beraber müzede daha çok ilk Rus yerleşimcilerine ait etnografya malzemelerinin sergilendiğini, bölgenin ilk ahalisi olan Tatarlara sadece bir dolap ayrılmıştır.
Sibirya denince Ural Dağlarının Doğusundan başlayan ve Pasifik Okyanusunda sonlanan 13 milyon km²’lik bir alandan bahsediyoruz. Coğrafik alan bakımından dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya’nın tüm toprak hacminin 17 milyon km² olduğu düşünülünce Sibirya’nın büyüklüğü hakkında bir fikre sahip olabilirsiniz. Bu kadar geniş bir alanda yaşayan insan sayısı ise ancak 30 milyon civarında. Hep tarihsel olarak sürgün yeri ve çetin geçen soğuğu ile bildiğimiz Sibirya aslında doğal güzellik ve zenginlikleri ile önemli. Dünyanın kereste deposu olan Sibirya uçsuz bucaksız ormanlarla kaplı... Rusların Beriozka dedikleri ve bizim Huş ağacı diye bildiğimiz ağaçlar hâkimdir. Bu ağaçlar arasında zaman zaman görülen sivri damlı, renkli pancurlu ahşap evler topluluğu ortama bir başka güzellik vermektedir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR;
https://www.academia.edu/32793472/K%C3%BCr%C5%9Fat_Y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1m_Elvin_Y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1m_G%C3%BCney_Sibirya_Seyahati_I_Novosibirsk_Baraba_Om_T%C3%BCrk_D%C3%BCnyas%C4%B1_Tarih_K%C3%BClt%C3%BCr_Dergisi_365_May%C4%B1s_2017_s_35_43
https://tantalos45.blogspot.com/2019/09/rusya-trans-sibirya-8-durak-novosibirsk.html
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/214383
https://tr.wikipedia.org/wiki/Novosibirsk
https://www-britannica-com.translate.goog/place/Novosibirsk-oblast-Russia
https://studyinrussia.ru/tr/life-in-russia/discover-russia/towns/novosibirsk/
https://www-britannica-com.translate.goog/place/Russia/Religion
https://tantalos45.blogspot.com/2019/09/rusya-trans-sibirya-8-durak-novosibirsk.html
https://gezekalin.com/tag/novosibirsk/
https://museu-ms.translate.goog/museum/details/15985/novosibirsk-state-museum-of-local-history-and-nature?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc&_x_tr_sch=http
https://isamveri.org/pdfdrg/D279464/2019/2019_MUMINOVA.pdf
Cem Cüneyd Canan