30 Kasım 2024
TOPLAM NÜFUS TÜRK NÜFUS KM2
Primorsk Kray 1.988.008 35.000 165.900
Primorsky Kray, halk dilinde Primorye olarak bilinmektedir. Rus Uzak Doğu Federal Bölgesi’nin bir parçasıdır. Bu bölgede Habarovsk’dan sonra, Rus Uzak Doğu’sunun ikinci büyük şehri olup en büyük ekonomiye sahiptir. Rus Uzak Doğusu, batıda Çin, kuzeyde Habarovsk Krayı (Mançurya veya Kuzeydoğu Çin ) ile doğu ve güneyde Japon Denizi, Kuzey Kore arasındaki tek sınırı Tumen Nehri boyunca uzanmaktadır. Rus Uzak Doğu topraklarının en güneyindedir. Rusya'nın "Asya Pasifik'e Açılan Kapısı" olarak kendi başına tanımlanmış bir dünyadır.
Primorsky Kray’ın başkenti Vladivostok en büyük şehri, Trans-Sibirya Demiryolunun son durağı ve önemli bir Rus deniz limanıdır. Diğer şehirleri; Ussuriysk, Nahodka, Artyom, Arsenyey, Spassk-Dalny, Bolsoy Kamen, Partizank, Lesozavodsk ve Dalnegorsk dur.
Kray toprakları tarihsel olarak Mançurya’nın bir parçasıydı. Balhae Krallığı döneminde, kray’ın çoğu Dingli, Anbian ve Anyuan eyaletlerinin sınırları içindeydi. Balhae, Khitanlar tarafından fethedildikten sonra, bölge Liao hanedanının Doğu Devresi ve Jin Hanedanının Supin Devresi’nin bir parçası oldu. Daha sonra Moğol ve Mançu yönetimi altına girdi.
Mançurya; Tamamı olmasa da, günümüzdeki Primorsky Krayı tarih de Mançurya dediğimiz alandır. Bu alanda Moğol hükümranlığı da gerçekleşmiştir. Kısaca bakacak olursak;
1211 Cengiz Han askerleri (Jebe ve Qasar) Jin Kalelerini yok ettiler, 1213 Khitanlar Cengiz Han’a bağlılıklarını ilan ettiler, 1213 Khitanlar Doğu Liao Hanedanlığını kurdular, 1222 Moğol Ordusu, Liaoxi, Liaodong ve Khorazm’ı işgal etti, 1226 Cengiz Han kardeşlerine ve Mukali’ye Mançurya’da ki Çinli bölgeleri verdi, 1233 Ögeday Han’ın oğlu Güyük Doğu Xia Hanedanını yenerek Güney Mançurya’yı aldı, 1234 Ögeday Kuzey Mançurya da Tungus halklarını vergiye bağladı, 1237 Moğollar Tungus isyanını bastırdı, 1260 Başkent Karakurum’dan Mançurya’ya hükmedildi, 1271 Kubilay Han Yuan Hanedanlığını kurdu, 1279 Moğollar Song Hanedanlığı’na son verdiler, 1288 Moğollar dünyanın bilinen en eski ateşli silahı Heilongiiang el topunu kullandılar, 1368 Cengiz Han’ın ve kardeşlerinin torunları Büyük Hanlar olarak bölgeyi yönetti, 1375 Moğol Komutanı Naqhachu Liaodong’u işgal etti, 1387 Moğol Komutanı Naqhachu Ming Hanedanına teslim oldu.
Sibirya’nın Çarlık Rusya’sı tarafından ele geçirilmesi ve ardından Rusya'nın Uzak Doğu'ya doğru genişlemesi, Rusları Çin ile doğrudan temasa geçirdi. İki devletin sınırlarını belirleyen 1689 tarihli Nerchinsk Antlaşması, Primorye de dâhil olmak üzere Stanovoy Dağları'nın güneyinde bulunan tüm toprakları Qing İmparatorluğu'na verdi. Ancak, 19. yüzyılın ikinci yarısında Qing İmparatorluğu'nun Habarovsk ve Blagoveshchensk kasabaları kuruldu. Rusya bölgeye doğru genişlemeye başladı. 1858'de Nikolay Muravyov-Amursky, Çin ile Aigun Antlaşması’nı imzaladı ve bunu iki yıl sonra Pekin Antlaşması izledi. İki antlaşmanın bir sonucu olarak, Çin-Rus sınırı Amur ilhakı ile Amur ve Ussuri Nehirlerine doğru güneye kaydı ve Rusya'ya Primorye üzerinde tam kontrol sağladı.
Primorskaya Oblastı 1856 yılında Rus İmparatorluğu’nun en doğudaki bölümü olarak kuruldu. Modern Primorsky Krayı topraklarının yanı sıra modern Habarovsk Krayı ve Magadan Oblastı topraklarını da içeriyordu ve Vladivostok'tan en kuzeydeki Çukçi Yarımadası’na kadar uzanıyordu.
1859'dan 1882'ye kadar olan dönemde, Vladivostok, Ussuriys, Razdolnoye, Vladimiro-Aleksandrovskoye, Shkotovo, Pokrovka, Tury Rog ve Kamen-Rybolov dâhil olmak üzere Primorye bölgesinde doksan beş yerleşim yeri kuruldu. Ruslar bu bölgelere göç etmeye başladı. Nüfus öncelikle avcılık, balıkçılık ve tarımla uğraşıyordu. Bölge sakinlerinin üçte ikisinden fazlası bu meslekleri takip ediyordu.
1860 yılında Qing Çin tarafından Dış Mançurya olarak bilinen bir bölgenin parçası olarak Rus İmparatorluğu’na devredildi ve Primorsaya Oblast topraklarının çoğunu oluşturdu. Rus Devrimi ve komünistlerin zaferinden sonra, yeni hükümet Primorskaya Oblast'ın adını Deniz Bölgesi Zemstvo’su olarak değiştirdi. Uzak Doğu Cumhuriyeti (1920–1922) olarak tanımlandı. Bölge, Sibirya Müdahalesi sırasında müttefik ve Bolşevik birlikleri için bir savaş alanı haline geldi. 1922'de, İç Savaş'ın sona ermesinden kısa bir süre önce, Primorye Bolşevik kontrolü altına girdi. Yeni hükümet, bölgenin ekonomik, bilimsel ve kültürel gelişimini yönetti. Sovyet Hükümeti, sonraki on yılı hayatın ve kültürün birçok alanında "burjuva ideolojisi" ile mücadele ederek geçirdi. Sonuç olarak, Primorye'nin müziği, tiyatrosu, edebiyatı ve güzel sanatları sansürlendi. Rus SFSR içinde bu, Uzak Doğu Oblastı (1922–1926) ve ardından Uzak Doğu Krayı (1926–1938) oldu.
Sonuç olarak Çin, Japon Denizi ile olan kıyı şeridini kalıcı olarak kaybetti. Rus İç Savaşı sırasında Sovyetler Birliği’ne katılmadan önce Uzak Doğu Cumhuriyeti’nin bir parçası oldu ve 1938'de mevcut haline ulaşana kadar çok sayıda değişiklik geçirdi. Primorsky, Rusya'nın etnik Kore azınlığının merkeziydi. Pos'et Kore Ulusal Rayonu, Korenizatsiya politikası altında yaratıldı. Kray sakinlerinin Kore dilini resmi dil olarak kullandığı 105 tam ve karma Kore kasabası vardı. 1938’deki sürgünleri sırasında Kray da yaklaşık 200.000 etnik Koreli yaşıyordu. Sovyetler Birliği daha önce Batı Sibirya'dan etnik Çinlileri sınır dışı etmişti.
Primorsky Krayı, Stalin dönemindeki "parçalama" politikasının bir parçası olarak 1938'de Uzak Doğu Krayı'nın daha da bölünmesiyle oluşturuldu. Josef Stalin, 1937-1939 yılları arasında Uzak Doğu'daki sınır bölgelerinden 174.000 Koreliyi Özbekistan ve Kazakistan’a sürgün etti. 1938'de tanımlandığı şekliyle Primorsky Krayı, Rus Mançurya'nın tarihi bölgesinin kuzeydoğu kısmına karşılık gelmektedir. 18 Nisan 1942'de bölge, Amerika Birleşik Devletleri'nin Aralık 1941'de Japonya'nın Pearl Harbor'a saldırmasının ardından girdiği II. Dünya Savaşı’na yanlışlıkla dâhil oldu. Primorsky Kray, ABD Hava Kuvvetleri B-25 Mirchell orta bombardıman uçağından birinin indiği yerdi. Grup, Japonya’ya Doolittle Baskını'nı gerçekleştirmek üzere USS Hornet’ten fırlatılmıştı. Japonya ve Sovyetler Birliği o zamanlar savaşta değildi. Primorsky Kray, Rus Donanması’nın Pasifik Filosuna ev sahipliği yapmaktadır.
1970 ler de Sovyetler Birliği, Primorye'deki bilimsel kurumları genişletti. Burada, Biyoloji ve Tarım Enstitüsü, Pasifik Biyo-organik Kimya Enstitüsü, Deniz Biyolojisi Enstitüsü, Pasifik Coğrafya Enstitüsü, Pasifik Oşinoloji Enstitüsü ve Rusya Bilimler Akademisi Uzak Doğu Bölümü'ne bağlı birkaç Enstitü gibi birkaç büyük araştırma kurumu bulunmaktadır.
Nüfus: 2021 Nüfus Sayımına göre krayın nüfusu 2010 Nüfus Sayımında kaydedilen 1.956.497'den ve 1989 Nüfus sayımında kaydedilen 2.258.391 den daha düşük olarak 1.845.165'tir. Coğrafi konumu nedeniyle kray, yalnızca etnik Rusların değil, aynı zamanda Ukraynalılar, Koreliler, Volga Almanları, Buryatlar, Nanai, Japonlar, Çinliler ve Orokların bir karışımına sahiptir. Udege ve alt azınlıkları olan Tazlar, bölgenin yerlileridir.
2021 Nüfus Sayımında aşağıdaki etnik gruplar listelenmiştir: Ruslar 1.391.736, Ukraynalılar 11.337, Koreliler 11.337, Özbekler 6.365, Ermeniler 4.378, Tatarlar 3.946, Diğer Etnik Kökenler 48.432, Etnik köken belirtilmemiş 371.186 dir. Bunlar arasında Otuz beş bini Türk olan, yetmiş bin Müslüman yaşamaktadır.
Rusya'nın Vladivostok şehrinde 2012 yılının son bahar aylarında Asya-Büyük Okyanus Ekonomi ve İş Birliği (ATES) teşkilatının zirvesi öncesinde, toplantıya Müslüman ülkelerin de temsilcilerinin katılacağını göz önünde tutan yöneticiler ibadet için cami inşa edilmesi gerektiğini vurguladı.
Primorski eyalet müftüsü Abdullah İşmuhametov zirveye kadar cami inşa etmelerinin imkânsız olduğunu iddia etti. Primorski eyaletinin merkezinde onlarca Ortodoks Kilisesi sinin bulunmasına rağmen caminin hala inşa edilememiş olması ise bölge Müslümanlarının tepkisini çekti. Son on yıl içerisinde Vladivostok Müslümanları şehir ve eyalet yöneticilerinden kendilerine cami inşa edilmesi için arsa verilmesini talep etti. Ancak onların bu talepleri çeşitli bahanelerle geri çevrildi. Bölge müftüsü şu ana kadar ilgili kurumların tamamı ile görüşme yaptıklarını ve cami ihtiyaçlarının karşılanması için arsa talep ettiklerini vurguladı. Sovyet döneminde bölge halkının sadece yüzde 1,5'i Müslümanlardan oluşmaktaydı. Şu anda ise rakamın yüzde 15'e kadar arttığı ifade ediliyor. Yetmiş binden fazla Müslümanın bulunduğu şehirde tek bir cami yapılamaması ise tepki çekmeğe devam ediyor.
2012 anketine göre Primorsky Kray nüfusunun %26,6'sı Rus Ortodoks, %6'sı Bağımsız Hristiyan, %1’i diğer Ortodoks kiliselerine bağlı veya herhangi bir kiliseye bağlı olmadan Doğu Ortodoks inancına sahip ve nüfusun %1'i Slav yerel inancına (Rodnovery) veya yerel Sibirya yerel inançlarına bağlı. Ayrıca nüfusun %24'ü "ruhani ama dindar değil " olduğunu beyan ediyor, %35'i ateist ve %6,4'ü diğer dinleri takip ediyor veya soruya cevap vermedi. Burası Rusya'nın en az dindar bölgelerinden biridir.
Kray’ın topraklarına yaylalar hâkimdir. Toprakların çoğu dağlıktır ve yaklaşık %80'i ormanlıktır. Sıradağlar, nehirlerin pitoresk dar ve derin vadileri ve Partizanskaya, Kievka, Zerkalnaya, Cheryomukhovaya, Yedinka, Samarga, Bikin ve Bolshaya Ussurka gibi büyük akarsular tarafından kesilir. Kray'da ki nehirlerin çoğu kayalık tabanlara ve berrak suya sahiptir. Bunların en büyüğü 903 kilometre uzunluğundaki Ussuri’dir. Ussuri Nehri’nin kaynağı Oblachnaya Dağı’nın 20 kilometre doğusundan çıkar. Rus Uzak Doğusunun en büyük gölü olan Khanka Gölü’nü çevreleyen Ovanın bir kısmı orman-bozkır tarafından işgal edilmiştir.
Kray’ın kıyı şeridi, Muravyov-Amursky Yarımadası’nı içeren Vladivostok etrafındaki en güneydeki bölüm hariç oldukça düzdür. Bu alanda çok sayıda ada vardır. En büyük adası Russky Adası’dır. Bunların başlıcaları Lisy Adası, Askold Adası, Putyatin Adası, Skrebtsov Adası, Sibiryakov Adası, Eugenie Takımadaları, Rimsky-Korsakov Takım Adaları ve Furugelm Adası’dır.
Primorye toprakları, buzul çağları sırasında Sibirya'nın geri kalanının aksine, geçmişte buz örtüsüne maruz kalmamıştır. Coğrafi durumun özellikleri ve iklimin belirli özellikleri, bitki dünyasının tür ve genetik düzeylerdeki benzersiz çeşitliliğini ve bitki kaynaklarının zenginliğini belirler. Primorye florasında, yaklaşık 250 ağaç, çalı ve odunsu sarmaşık türü olmak üzere iki binden fazla yüksek bitki türü vardır. Yosun ve liken florası çok çeşitlidir. Kıyı florasının bir parçası olarak, birçok değerli tıbbi, teknik ve gıda bitkisi, birçok kalıntı ve endemik tür vardır. Yaklaşık 200 tür, IUCN Kırmızı Listesinde nadir ve yok olma tehlikesi altında olarak listelenmiştir.
Primorye'nin faunası da çeşitlidir. Kray’da; Ussuri Kara ayısı, Amur kaplanı ve leoparı, Avrasya vaşak, yaban domuzu, Mançurya, Misk, Sika geyiği, Sibirya karacası, Balık baykuşu, Mandarika ördeği, Kara leylek, pullu kaz kertenkelesi, kestane yanaklı sığırcık, Kara kızıl akbaba, büyük kanatlı guguk kuşu (Cuculidae familyası) ve diğerleridir. SSCB topraklarında yaşayan 690 kuş türünden 350'si Primorye'de bulunmaktadır. Somon, Hucho taimen, lenok gibi zengin balıkçılık ve yengeç, pollock ve diğer türlerin deniz balıkçılığı, su ve deniz ortamını bölge için değerli bir kaynak haline getirmektedir.
Primorsk Bölgesi toprakları muhteşem doğa hazinesidir. Bunlar görkemli sırtların ve zarif uçurumların, antik resiflerin ve sönmüş volkanların, karst mağaralarının ve lotus göllerinin, şelaleli dağ nehirlerinin ve şirin plajları olan pitoresk koyların topraklarıdır. Bunlar iğne yapraklı ağaçların tropikal sarmaşıklarla iç içe geçtiği, tuzlu denizin ortasından tatlı su kaynaklarının fışkırdığı paradoksal simbiyozların topraklarıdır. Gezegende hiçbir buzulun yolunu açmadığı tek yerdir.
Rusya'nın Uzak Doğusundaki en dengeli ekonomi olan Primorsky Kray'nın ekonomisi mutlak değerler açısından da en büyüğüdür. Gıda üretimi, esas olarak balık işleme ile temsil edilen en önemli sektördür. Yıllık av miktarı iki milyon tonu veya Rusya'nın Uzak Doğusundaki toplam miktarın yarısını aşmaktadır. İkincisi, üretimin yarısının balıkçılık endüstrisine ve tersanelere yönelik olduğu makine imalatıdır. Savunma, donanma gemileri ve askeri uçaklar üreten bir diğer önemli sektördür. Buradaki inşaat malzemeleri endüstrisi tüm Rusya'nın Uzak Doğusuna hizmet vermektedir. Rusya, Uzak Doğu'daki Primorsk Kray'da ki eski Zvezda tersanesinin yeniden inşasına başladı. Independent Barents Observer, geliştirme projesi tamamlandığında Rusya'nın Arktika sahanlığında faaliyet göstermek için süper tankerler ve diğer buz sınıfı gemilerle kendini destekleyebileceğini, dünyanın ilk ve en güçlü Arktik filosunu yaratabilecek kapasitede olacağı bildiriliyor. Zvezda gemi inşa merkezi, denizcilik faaliyet alanında ulusal güvenlik ve devletin çıkarlarını güvence altına almaya yardımcı olacağı, gemi inşaat merkezinin tamamının 2024 yılına kadar hazır olması bekleniyor.
Primorye'nin zenginliği sadece bitki örtüsü ve hayvanlarıyla sınırlı değildir. Kaynak bakımından zengin olan bölge, büyük miktarda ve ekonomik olarak önemli miktarda altın ve gümüşün yanı sıra büyük miktarlarda kurşun, bor, florit, tungsten, demir, çinko, linyit, kalay, feldspat, porselen taşı, kil, şamot, artyum, kesme taş, mermer, granit, kireç taşı, kalsiyum, kalay ve kömür yataklarına sahiptir.
Kereste endüstrisi, yıllık yaklaşık 3 milyon metreküp verimiyle Habarovsk Kray’ının ardından ikinci sıradadır. Kray'ın Pasifik Kıyısı pazarlarına yakınlığı, dış ticareti geliştirmede diğer çoğu Rus Uzak Doğu idari bölümüne göre ona bir avantaj sağlamaktadır. Başlıca ticaret kalemleri deniz ürünleri, kereste ürünleri ve demirli metallerdir. Başlıca ticaret ortakları Japonya, Çin ve Güney Kore'dir.
Ayrıca Primorsk bölgesi ile Özbekistan arasında turizm alanında işbirliğinin geliştirilmesi ve turist akışının artırılmasına yönelik geniş fırsatların bulunduğu kaydedilmiştir.
YARARLANDIĞIM KAYNAKLAR;
https://www.britannica.com/place/Primorye
https://maritime--executive-com.translate.goog/article/new-mega-shipyard-for-russia?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc
https://www-thebarentsobserver-com.translate.goog/industry-and-energy/new-giant-shipyard-to-build-russias-arctic-tankers-and-rigs/141606?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc
https://legendtour-mn.translate.goog/russia/vladivostok/primorsky-kray.shtml?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc
https://oz-sputniknews-uz.translate.goog/20241124/primorsk-ozbekiston-turizm-hamkorlik-46786773.html
https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Manchuria
https://www-wikiwand com.translate.goog/en/articles/Primorsky_krai?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc&_x_trhist=true
https://commons-wikimedia-org.translate.goog/wiki/Category:Lakes_of_Primorsky_Krai?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc
https://encyclopedia2-thefreedictionary-com.translate.goog/Primorsky+Krai?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc
https://peakvisor-com.translate.goog/adm/primorsky-krai.html?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc
https://wikitravel-org.translate.goog/en/Primorsky_Krai?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc
https://iqna.ir/tr/news/2041334/vladivostok-m%C3%BCsl%C3%BCmanlar%C4%B1-cami-istiyor
Cem Cüneyd Canan