28 Eylül 2024
ORYOL OBLASTI
Toplam Nüfus Türk Nüfus K
|
Oryol Oblastı |
821.900 |
3.500 |
24.652 |
3.500 Türk nüfusu da barındıran Oryol Oblastı (Oryol-Orel-Oriol-Open) Merkez Rusya Federal bölgesi güneybatı kesiminde Orta Rusya Yaylası’nda yer almakta olup, merkezi Oryol şehridir. Kale, Rusça ’da “kartal” anlamına gelen Oryol çevresinde gelişen şehir, adını bu kaleden almıştır. Oblast’ın yetki alanında 3 şehir, 24 ilçe, 13 kentsel tip ve 223 kırsal tip yerleşim bulunmaktadır. Kuzeybatısında Kaluga, kuzeyinde Tula, doğusunda Lipetsk, güneyinde Kursk ve batısında Bryansk Oblastlarıyla sınır komşusudur.
Oryol'dan Moskova'ya olan mesafe yaklaşık 360 km'dir. En büyük şehir ve kasabaları Oryol, Livny, Mtsensk, Novosil ve Bolkhov dur.
Oryol bölgesi topraklarında toplam uzunluğu 9.100 km olan 2 binden fazla nehir ve akarsu bulunmaktadır, ancak seyrüsefer yapılabilir su yolları yoktur. Bölgenin Volga, Don, Dinyeper nehirlerinin havzaları buradadır. Avrupa’nın en büyük nehirlerinden biri olan Oka Nehri Oryol Oblastı’nın içinden geçer. Başlıca kolları: Zusha, Vytebet, Nuqr, Tson, Orlik, Rybnitsa ve Kroma dır. Sosna nehri ise bölgenin doğu kesiminden geçmekte olup kolları; Trudy, Tim, Lyubovsha, Kshen ve Olym dir. Nerussa, Navlya ve Swapa nehirleri ise bölgenin batısından doğar. Oka Nehri'nin Orlik Nehri ile bu bölgede birleşir. Bölge de 1100 göl ve yapay baraj bulunmaktadır.
Geç Paleolitik dönemde yerleşimlerin başladığı, 12. yüzyıl kroniklerinde bölgenin Çernigov prensliğinin (Orlovschina) bir parçası olduğu, Mtsensk, Novosil, Kromy kasabalarının varlığından bahsedilmektedir. Çernigov Mihail’in ölümünden sonra bu topraklarda Novosil Prensliği, yaklaşık 400 yıl sonra Bolkhov, Oryol, Livny şehir-kaleleri kurulmuştur. 15. Yüz yılın sonuna doğru dört ayrı prensliğe bölünmüş, Çernigov Prensliği'nin diğer tüm parçalarıyla birlikte Litvanya Büyük Dukalığının bir parçası olmuştur. 1564 yılında Tatar saldırılarına karşı Oryol Kale kasabası olarak kuruldu ve 13. Yüzyılda yıkılan Livny kasabası da restore edildi. 16.-17. yüzyıllarda Oryol toprakları, Büyük Abatis Hattı’nın birçok tahkimatı ile Rusya Çarlığının sınır bölgesiydi. Tatarların oluşturduğu tehdidin azalmasıyla birlikte bölgede tarımsal faaliyetler başladı. Göçebelere karşı birden fazla savaşın yaşandığı bir yerdi. O zamanda burada birçok acı olaylar yaşanmıştır.
Göçebelerden gelen tehdit azaldıkça, yönetim kolonizasyonu başladı. Oryol büyük bir üretim kasabası oldu. Oka Nehri üzerinde duran, Moskova'ya ürün ve un sağlayan büyük bir ekmek pazarı haline geldi.
Oryol Guberniyası, 1778 yılında II. Katerina'nın kararıyla kuruldu. Günümüzdeki Bryansk ve Lipetsk bölgelerinin önemli bir bölümü kapsıyordu.
Oryol Oblastı’nın 1853-1856 Osmanlı-Rus, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşlarında Osmanlı, İngiliz, İtalyan, Fransız ve Avusturya’lı esirlerden bahsederken de önemli bir kavşak olduğunu görmekteyiz.
“İlk esir kafilesi 271 Müslüman er ve erbaştan müteşekkildi. Bu kafile 1 subay ve 74 erden müteşekkil kalabalık bir konvoyun gözetimi altında 2 Ocak 1854 tarihinde Oryol şehrine ulaşmak üzere Odesa’dan yola çıktı. Bu sırada Hıristiyan esirler için de daha küçük konvoylar teşkil edildi: 7 gayrimüslim Osmanlı tebaası Kursk’a, 7 İngiliz, 1 İtalyan (Romalı) ile 1 Fransız Kaluga’ya ve 6 Avusturya tebaası Kiev’e yollandı. Esirlerin yollanacakları şehirler hemen hemen belliydi.”
“Deniz muharebelerinde ele geçirilen bu esirler önce Odesa’ya, daha sonra Poltova ve Kursk üzerinden ikamet edecekleri şehirlere ulaştı. Tuna Cephesi’nde alınan esirler ise sınır şehirleri Skulyani, Leova veya Reni’ye teslim edildikten sonra iç bölgelere gönderileceklerdi. Kafkasya’da ele geçenler bir Kazak Yesaul’un gözetiminde önce Novoçerkask’a ulaşacak, Voronej üzerinden daha kuzey vilâyetlere götürüleceklerdi. Kırım Yarımadası’ndaki muharebeler sonrası alınan savaş tutsaklarının güzergâhı ise Orkapı, Melitopol ve Harkov olacaktı.”
“1855 yılında ondan fazla eyalete esir yerleştirilmişti. Savaşın başında bütün Müslüman esirlerin Oryol’a yollanmaları düşünülmüş, sonradan subayların erlerden ayrı olarak Tula’da bulunmaları münasip görülmüştü. Osmanlı Devleti’nin Hıristiyan tebaası ise Kursk’ta ikamet edecekti. Diğer taraftan, Osmanlı ordusunda görev yapan Avrupalılar (İngiliz, Fransız, vs.) Kaluga ve Ryazan’a gönderilecekti. Aynı şehre yollanan er ve subayların ayrı tutulmaları öngörülmüştü. Fakat bu düzenleme de sonradan değişti. İngiltere ve Fransa devletleri de Rusya’ya savaş açtıktan sonra İngiliz subayların Ryazan’da, erlerin Voronej’de; Fransız subayların Kaluga’da, erlerin ise Tambov’da tutulmasına karar verildi. İttifak kuvvetleri emrindeki başka milletlerden askerler ise Kostruma’ya yerleştirilirken, sonradan savaşa giren Sardunyalılar da Kostruma’ya yollandılar.”
“Esirlerin taksim edildikleri şehirler harp sırasında değişmeye devam etti. Öncelikle Oryol’da bulunan Osmanlı er ve erbaşlar 1854 yazında çevre şehirlere paylaştırıldı. Bu düzenlemeye göre Oryol’da 100 kişi kalırken, Smolensk 70, Penza 65, Yaroslavl 65, Kursk 65, Vladimir 65 ve Tambov 70 esire ev sahipliği yapacaktı. Kafkasya’daki muharebelerde alınan yüksek sayıdaki esirlerin de iç bölgelere ulaşmasıyla şehirlerdeki esir nüfusu artmaya devam etti. 1855 yazına doğru Osmanlı esir dağılımı şöyle şekillenmişti: Subaylar Tula’da ikamet ederken, erler Oryol, Smolensk, Penza, Yaroslavl, Kursk, Vladimir, Vologda eyaletlerinin muhtelif şehirlerine dağıtılmışlardı. Paris Barış Antlaşması’nın imzalandığı sıradaki esir dağılımı ve sayıları ise şöyleydi: Orlov’da 436, Kursk’ta 281, Vologda’da 202, Penza’da 194, Yaroslavl’da 184, Vladimir’de 168, Smolensk’te 69 ve Tula’da 69 Osmanlı esiri vardı. Kars kalesi esirleri ise bu hesaba dâhil değildi.
Esirlerin şehirlere paylaştırılmasında da yanlışlıklar olmuyor değildi. 23 Mart tarihinde Rus ordusu üç koldan Tuna’nın sağ tarafına geçtiğinde bir kol Tulça’ya çıkmış, Tulça’da Rumeli ordusu üçüncü alayı Miralayı Ali Nazım Bey esir düşmüştü. Ali Nazım Bey, 7 Nisan tarihinde İsmail şehrinden Rusya’ya yollanmış, ancak Tula yerine yanlışlıkla Oryol’a teslim edilmişti. Nisan ayı içerisinde Oryol’a ulaşan Ali Nazım Bey Haziran’ın sonunda hâlâ Tula’ya yollanmayı beklemekteydi.”
“Oryol’da bulunan Osmanlı esirlerinin sayısı artınca, şehir idaresi, kontrollerinin daha kolay olacağı düşüncesiyle esirlerin çalıştırılmalarını uygun görmüş ve Savaş Bakanlığının da izniyle Oryol şehrinin sokak ve kaldırımların temizlenmesi bu esirlere tevdî edilmişti. Bu kararda esirlerden faydalanmaktan ziyade, gözetim ve asayiş hususunda bir kolaylık sağlanacağı düşüncesi etkili olmuştu. Lâkin esirleri çalıştırmak o kadar da kolay değildi. Osmanlı esirleri böyle bir işte istihdam edilmelerine karşı çıkmışlar, yazılı bir dilekçeyle askerlikten başka bir iş bilmediklerini ifade ederek gerekirse kalelerde çalışabileceklerini, ama halkın önünde temizlik işlerinde çalışmak istemediklerini bildirmişlerdi. Osmanlı esirlerinin verilen bu işi askerlik şerefine uygun bulmadıkları açıktır. Bununla birlikte, kendilerine düşmanca hisler besleyen ya da beslediğini düşündükleri yerel halkın içerisinde uzun süre kalmaktan çekinmiş de olabilirler. Esirlerin çalıştırılması için yapılan telkin ve ısrarlar sonuç vermeyince mesele Rus Çarı’na ulaştı. Rus Çarı esirlerin çevre şehirlere paylaştırılmasını, tutuklu birlikleri oluşturularak askerî taburların gözetimine verilmelerini, tüzüğe göre bir işte istihdam edilmelerini ve kendilerine verilen görevi yerine getirmezlerse buna zorlanmalarını istedi. Neticede, Osmanlı esirlerinin çalışmaya gönüllü yanaşmadıkları takdirde zorla çalıştırıldıkları anlaşılmaktadır.”
“Oryol’lu yazar Nikolay Leskov’un 1866 yılında yayınlanan Voitelnitsa (Savaşçı Kadın) hikâyesinin karakterlerinden biri de St. Petersburg’da mûkim “patlak gözlü pagan Türk” İspulat’tır. Gerçek bir Osmanlı tutsağını yansıtma ihtimali pek olmasa da, İspulat Kırım Harbi esirlerinin edebiyatta bıraktığı bir iz olarak önemlidir. Sonuçta, kayda geçmeyen Osmanlı esirlerinin Rusya tecrübesi daha önceki savaşlarda olduğu gibi kısa zaman içerisinde hafızalardan silindi. Savaş bittiğinde hayatını kaybeden 1800 Osmanlı askerini hatırlatacak herhangi bir anıt da inşâ edilmedi. Günümüzde yapılacak çalışmalar Osmanlı-Rus harpleri sonunda Rusya’da kalan savaş esirlerinin hayatları hakkında bilgiler sunabilir. Yaşamlarını kaybedenlerin mezarları tespit edilebilir, en azından bu insanların Rus arşivlerindeki künyeleri gün yüzüne çıkarılabilir.”
19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren demiryolları ve otoyollar Oryol'u Moskova ve Ukrayna, Baltık ve Volga bölgeleriyle birbirine bağlandı. Şehir büyük bir ulaşım merkezi haline geldi. 1917'den önce Oryol'da bir öğrenci okulu, İlahiyat okulu, birkaç spor salonu vardı.
1919 sonbaharında Oryol ve Kromy'nin Beyaz Ordu ile Kızıl Ordu arasında kanlı çarpışmalar yaşandı. Oryol Oblastı 27 Eylül 1937'de kuruldu. 1944'te Bryansk Oblastı, Oryol Oblastı'ndan ayrıldı. 1941-3'te Bölge kısmen veya tamamen Almanya tarafından işgal edildi.
Bu bölge, İkinci Dünya Savaşı sırasında şiddetli çatışmaların yaşandığı bir yer haline geldi - cephe hattı 20 ay boyunca bölgeden geçti. Oryol kurtarıldığında, savaş sırasında ilk havai fişekler 5 Ağustos 1943'te Moskova'da atıldı.
1954'te Lipetsk Oblastı'nın kurulmasıyla dokuz doğu bölgesi de Oryol Oblastı'ndan ayrıldı.
Yerel ekonomi güçlü bir endüstriyel ve yönetim özelliğine sahiptir. Başlıca endüstriler makine yapımı, gıda ve inşaat malzemeleri üretimidir. Mühendislik ve metal işleme, çeşitli endüstriler için üretim ekipmanları, forkliftler, tarım ekipmanları, belediye hizmetleri için makineler üretilir. Enstrüman yapımı ve elektronik sektörlerindeki çok sayıda şirket en son düzey teknolojiler ve deneyimli uzmanlarla yüksek bilimsel ve teknik potansiyelini korumaktadır. Demir cevheri, linyit, fosfat, kireç taşı, kil, kum, turba, tebeşir yatakları vardır. Güneydoğuda uranyum cevheri yatakları bulunmaktadır. Bölgede 4.800 km2 (1.900 mil kare) kara toprak (çernozem) bulunmaktadır ve bu alan dünya çernozem rezervlerinin dörtte üçüne denk gelmektedir.
Oryol, Bryansk ve Kursk’tan geçen bölümleriyle, Belarus, Batı Ukrayna ve Baltık ülkelerine ihracat yapan boru hatlarının önemli bir merkezidir. Boru ve enerji nakil hatları bölgenin en büyük petrol-ana boru hattı olan Druzhba’dan geçmektedir. Bölgenin güneybatı kesiminde Urengoy-Pomary-Uzhqorod boru hattının bir bölümü yer almaktadır.
Oblastın tarım arazilerinin çoğu bitki yetiştirmek için kullanılır. Tahıl yetiştirmek çok önemlidir. Kışlık buğday ve çavdar balıca ürünlerdir. Karabuğday, yulaf, arpa ve patates de yetiştirilir. Şeker pancarına büyük talep vardır. Tarımsal süt ve et sığırları, domuzlar, et ve yün için koyun çiftlikleri, kümes hayvanları yetiştirilmeye yoğunlaşılmıştır. At yetiştiriciliği de hayvancılığın genişlemesiyle birlikte artmıştır.
Orta Rusya'nın muhteşem özellikleri, zengin kültürel gelenekleri, birçok ünlü Rus yetenekli kişinin yetiştirilmesi temeldi. Oryol bölgesi, ISTurgenev, NSLeskov, LNAndreyev, ANApukhtin, AAFet, filozoflar SNBulgakov, MMBahtin, tarihçi TNGranovsky'nin doğum yeriydi. FITyutchev, IABunin, MMPrishvin'in hayatları bu bölgeyle bağlantılıdır.
Ivan Turgenev Devlet Anıtı ve Doğa Koruma Müzesi “Spasskoye-Lutovinovo” - Oryol'a 60 kilometre ve Mtsensk'e 12 kilometre uzaklıkta bulunan muhteşem bir parka sahip malikane binalarından oluşan bir kompleks Oryol en popüler cazibe merkezidir.
“Oryol Polesie” Milli Parkı - Hotynetsky ve Znamensky ilçelerinin sınırları içinde bulunan rekreasyon alanları, benzersiz doğa, zengin tarihi ve kültürel mirasa sahip bir yer. Bu, Oryol bölgesindeki en büyük ormanlık alanıdır (33.000 hektar).
Bolkhov, bölgenin en güzel kasabası olarak kabul edilir. Yaklaşık 11.000 kişilik bir nüfusa sahip bu küçük kasabada 12 kilise ve bir manastır bulunmaktadır. Bolkhov, Nugr Nehri'nin yüksek tarafındaki tepelerde yer almaktadır.
Oryol nüfusu % 96, 1 Ruslar, % 1 Ukraynalılar, % 2, 9’unu diğerleri oluşturmaktadır. Din; Rus Ortodoksluğu;%40,9, Diğer Ortodoks; %1,4, Eski İnananlar;%0,8, Diğer Hıristiyanlar;%5,8, Rodnovery ve diğer yerel inançlar; %0,6, Ruhsal ama dindar değil; %34,1, Ateizm ve dinsizlik; %8, Diğer ve beyan edilmemiş; 8.4% dir.
YARARLANDIĞIM KAYNAKLAR:
https://www.wikiwand.com/tr/articles/Oryol
https://en.wikipedia.org/wiki/Oryol_Oblast
https://www.britannica.com/place/Asia
https://belleten.gov.tr/tam-metin/185/tur
https://acikders.ankara.edu.tr/course/view.php?id=6932
https://www.eurostaryurtdisiegitim.net/oryol/
Cem Cüneyd Canan