31 Ağustos 2025
Toplam Nüfus Türk Nüfus Km2
Smolensk Oblastı 974.100 4.000 49.800
SMOLENSK OBLASTI
Batı Rusya’nın Dinyeper Nehri havzasının yukarı kesiminde yer almakta, Dinyeper, Volga ve Batı Dvina havzalarını ayırmaktadır. Bulunduğu alan, Dinyeper Nehrinin iki yakasında, Moskova’nın 418 km batısındadır. Smolensk, Rusya’nın Merkez Federal Bölgesi’nde olup, şehir Oblastın idare merkezidir.
Gayri resmi olarak Smolenshchina anılan oblastın, yüzölçümü 49.800 km2, 2021 Nüfus sayımı itbariyle nüfusu 888.421’dir. Smolensk Oblastı, Doğu Avrupa Ovası'nın batısında, neredeyse tamamen Smolensk-Moskova Yaylası'nda yer almaktadır. Yüzeyinin ortalama yüksekliği deniz seviyesinden yaklaşık 220 metredir. Bölgenin batıdan doğuya uzunluğu 280 km, kuzeyden güneye uzunluğu ise 250 km'dir.
Smolensk bölgesi, eski Rus devlet yapısının kökenini aldığı yerlerden biriydi. Tarihi boyunca Kiev Rus, Smolensk Prensliği, Litvanya Büyük Dükalığı, Moskova Krallığı, Polonya-Litvanya Birliği ve son olarak Rusya'nın bir parçası olmuştur.
MS 1. yüzyılın ortalarında, Doğu Slav kabileleri büyük kabile birlikleri halinde birleşiyordu. O dönemde Krivichi kabile birliği, bugünkü Smolensk bölgesinin topraklarında yaşıyor ve merkezi Smolensk olan bir birliği oluşturuyordu.
Smolensk kasabasından ilk olarak 863 tarihli Arkhangelogordsky kroniklerinde bahsedilmiştir. Smolensk ilk olarak 863 yılında, Dinyeper ve Batı Dvina nehirleri arasındaki taşımalar ve Moskova bölgesi ile Batı Avrupa arasındaki rotayı kontrol eden önemli bir kale olduğu dönemde anılmıştır. O dönemde Askold ve Dir, Novgorod'dan Tsargrad'a (Konstantinopolis) doğru ilerlerken, Smolensk'in ağır tahkimatı nedeniyle şehre girmemişlerdir. 882'de Smolensk, Kiev Rus İmparatorluğu'na katılmıştır. Slav-Varang aristokrasisinin varlığıyla bağlantılı olarak, Krivichi kabile birliği 1054'te Smolensk Prensliği'ni kurmuştur.
12. yüzyılda Smolensk Prensliği, bugünkü Smolensk bölgesinin büyük bir bölümünü işgal ederek en parlak dönemini yaşamıştır. Şehir ayrıca kuzeyde Baltık Denizi ile güneyde Kiev ve Bizans İmparatorluğu arasındaki doğrudan (suyoluyla) ticaret yolu üzerinde yer almaktadır. Smolensk'in konumu ona hem ticari önem hem de dikkat çekici derecede fırtınalı bir tarih kazandırmıştır. Tatarların 1237-40 işgali sırasında yağmalanan Smolensk daha sonra Litvanya’ya geçmiştir. Moğollar Smolensk'e ulaşamazken, 1274'ten itibaren prenslik, Altın Orda'ya olan bağlılığını kabul etmiştir. 1404'te Litvanya Prensi Vitovt, Smolensk'i ele geçirerek bağımsızlığına son vermiştir.
Dört yüzyıldan fazla bir süre boyunca şehir, Litvanya-Polonya ve Rusya arasında sert bir mücadelenin hedefi olmuştur. Kuşatmalar, 1340'ta Moskova tarafından ve 1408'de Litvanya tarafından tekrar ele geçirilmesine yol açmıştır; 1514'te tekrar Rusya tarafından alınmış, 1611'de Polonyalıların eline geçmiş ve nihayet 1654'te Rusya tarafından alınmıştır.
Napolyon'un 1812'deki Rusya işgali sırasında, 17-18 Ağustos'ta Smolensk'te büyük bir çatışma yaşandı ve şehir yakıldı. Napolyon geri çekilirken ordusunu orada toplamaya çalıştı, ancak başarılı olamadı.
Napolyon'un amacı, harekâtın ilk birkaç haftasında General Mihail Barclay de Tolly komutasındaki Rus ordusunu stratejik olarak kuşatmaktı. Ancak, General Pyotr Bagration’ın İkinci Ordusu'nun eklenmesine rağmen sayıca çok az olan Ruslar, tek bir savaşta riske girmek yerine geri çekildi. Bir Rus saldırısı beklentisiyle duraklayan Napolyon, Rusların orada bir direniş göstereceği umuduyla Rusya'nın en kutsal şehirlerinden biri olan Smolensk'e doğru ilerledi. Ruslar da direndi, çünkü Barclay'ın genç subayları, direnmezse isyanla tehdit ettiler.
Mareşal Michel Ney’in piyade birliği ve Mareşal Joachim Murat’ın süvarilerinden oluşan iki Fransız kolu, gece Dinyeper Nehri’ni geçti ve zorunlu bir yürüyüşle Smolensk’e 48 km kadar yaklaştılar. Ancak Kazak akınları tarafından sürekli taciz edilmelerine rağmen, önemli bir direnişle karşılaşmadılar. Bu da onları ikmal trenlerini korumak için birlikleri başka yere yönlendirmek zorunda bıraktı. Birinci Krasnoi Muharebesi'ndeki inatçı bir artçı muharebe, Ruslara oldukça eski ve harap durumdaki şehir savunmasını güçlendirmek için zaman kazandırdı ve Fransızlar şehri ele geçirmeye çalışırken banliyölerde karmaşık bir savaş yaşandı.
Fransız topçuları şehrin büyük bir kısmını yakıp yıkıntıya çevirse de, Rus piyadeleri mevzilerini Fransızları şaşkına çeviren amansız bir inatla savundu ve Fransızlar ağır kayıplar verdi. Düşmanı savaşa sokan Napolyon, onları kuşatmayı planlıyordu. Ancak Rus komutanlar böyle bir hamleyi öngördüler ve gece geri çekilme emri verdiler. Artçı birliklerin inatçılığı yine hayati öneme sahipti; Napolyon'un ilk birlikleri (çoğunlukla Portekizli ve Alman askerler) şehre girerken on alay kararlılıkla savaştı. Ruslar nehrin ötesine çekilerek arkalarındaki köprüleri yaktılar. Barclay’ın Smolensk’ten çekilmesi, Rus ordularının komutanı olarak yerine Austerlitz Muharebesi’nde Napolyon'la karşılaşan Mihail Kutuzov’un getirilmesine yol açtı. Kutuzov kısa sürede Napolyon'un istediği büyük savaşı, Borodino’da kazandı. Kayıplar: Ruslar, 125.000'den 12.000 ila 14.000 ölü veya yaralı ; Fransızlar, 185.000'den 10.000 ölü veya yaralı.
Temmuz-Eylül 1941 arasında II. Dünya Savaşı’nın en çetin muharebelerinden biri Smolensk ve çevresinde yaşandı ve bu muharebe, Almanların kış bastırmadan Moskova'ya ilerlemesini engelledi. Eylül 1943'te bir başka büyük muharebe, Almanları şehri terk etmeye zorladı.
Smolensk Arşivi; II. Dünya Savaşı sırasında sınır bölgesine yakın bölgede bulunan Nazi Almanyası işgaline uğrayan Smolensk kentinde 22 Haziran 1941 yılında Naziler tarafından ele geçirilen Sovyetler Birliği Komünist Partisi Smolensk Oblastı arşivi bilinmektedir. Nazi Almanya’sının başlattığı Barbarossa Harekâti sonrasında Smolensk 15 Temmuz 1941 günü Alman işgaline uğrar. Kentteki Sovyetler Birliği Komünist Partisi Büroları işgale karşı önemli evraklarını imha etse de başka bir binaya aktarılan arşivdeki bir kısım evrak çok iyi durumda Nazilerin eline geçer. Almanya'ya götürülen arşive savaşın sonunda ABD tarafından el konmuş, Soğuk Savaş döneminde pek çok Amerikalı yazar tarafından kullanılmıştır. Arşiv 2002 yılında Rusya Federasyonu’na iade edilmiştir.
Naziler tarafından incelenen arşiv savaş sırasında Sovyet rejimini gözden düşürmek amacıyla kullanılmaya çalışılır. 1943 yılı Mayıs ayında o dönem Polonya sınırları içindeki Vilnius’a taşınır. Bir kısım arşiv ise Almanya’ya götürülür. II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Doğu Cephesinde hâkimiyet kuran Sovyet Kızıl Ordusu Polonya topraklarındaki Nazi egemenliğini sona erdirirken, Şubat 1945'te arşivin bir kısmını Pszczyna yakınlarında ele geçirir ve yeniden Smolensk'a iletilmesini sağlar.
Savaşın Nazilerin yenilgisiyle sona ermesiyle beraber arşiv ABD Silahlı Kuvvetlerinin eline geçer. CIA’in öncülü olan Office of Strategic Services ajanları belgeleri Offenbach’da saklamış, sonra da Sovyetolog bir grup Amerikalı uzmana belgeleri inceletmiştir. ABD tarafından belgelerin Sovyetler Birliğine iadesi gündem edildiği dönemde Soğuk Savaş sürmekte olduğu için Sovyet tarafı arşivin özgünlüğünü teyit etmemiştir.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Rusya Federasyonu arşivlerin özgün olduğunu açıklayarak iade edilmesini istemiştir. Süre giden anlaşma girişimleri 2002 yılında sonuçlanmış, Rusya'nın ABD'ye Hasidik Yahudilik için çok önemli olan Schneersohn Arşivini vermesi karşılığında iade işlemi tamamlanmıştır.
Roslavlsky eski bölgesi, Boreshino köyü olan Oblast, 27 Eylül 1937 de kurulmuştur. Kuzeyde Pskov, Kuzeydoğu da Tver, Doğu da Moskova, Güney de Kaluga, Güneybatı da Bryansk ve batı ve kuzeybatıda Belarus'un Mogilev ve Vitebsk Oblastları ile komşusu olup Belarus-Rusya sınırındadır. Smolensk Oblastı 25 ilçe ve iki şehre, bunlar da 15 kasabaya, 12 kentsel tip yerleşim birimine ve 302 kırsal okruga ayrılmıştır.
Şehirler ve Nüfusları; Demidov-6.326, Desnigorsk-25.345, Dorogobuzh-9.528, Dukhovshchina-3.990, Gagarin-26.500, Golynki-2.879, Pochinok-7.575, Roslavl-45.416, Rudny-8.908, Safonovo-38.403, Smolensk-316.570, Sychyovka -7.544, Velizh -6.293, Vyazma-51.950, Yartsevo-41.452, Yelnya-8.332 dir.
Kentsel Yerleşim ve Nüfusları; Khislavichi -3.183, Kholm-Zhirkovsky-3.165, Kardymoyo-4.443, Krasny-3.621, Monastyrshchina-3.223, Ozyorny-5.026, Przhevalskoye-1.265,Shumyachi-3.193, Verkhnedneprovsky-10.831 dir. Nüfusun %72,6 sı kentlerde, %27,4’ü kırsalda yaşamaktadır.
Rusya'da 2002 yılında yapılan sayıma göre Oblast ta yaşayan halkın nüfusa oranları aşağıda verilmiştir: Ruslar: %93,4 - Ukraynalılar: %1,7 - Beyaz Ruslar: %1,6 - Ermeniler: %0,4 - Romanlar: %0,3 - Tatarlar: %0,2 - Azeriler: %0,2 dir. Bu sayımda Smolensk’in nüfusu 1.049.574 olarak verilirken, Türk nüfusun 7.726, nüfusa oranının ise 0,7 olduğu belirtilmiştir. Yine Rusya Federasyonunda 2002 nüfus sayımına göre 12,1 milyon Türk nüfusu yaşamaktadır.
Smolensk Oblastı’nda, etnik yapı (2010) Ruslar: %94,6, Ukraynalılar: %1,3, Belaruslular: %1,3, Ermeniler: %0,5, Diğerleri: %2,3 dir. İdari veri tabanlarından 41.457 kişi kayıt altına alınmış ve etnik kökenini beyan edememiştir. Bu gruptaki etnik köken oranının beyan edilen grupla aynı olduğu tahmin edilmektedir.
Smolensk Oblastı’nda dini yapı;Rus Ortodoksluğu %29 – Diğer Ortodokslar %1,9 – Eski İnananlar %1,5 – Roma Katolik %0,6 – Protestanlık %0,5 – Diğer Hıristiyanlar %6,6 – Ruhsal ama dindar değil %36,9 – Ateizm ve dinsizlik %14 - Diğer ve beyan edilmemiş %9 şeklindedir. Bu dağılımda 2012 anketine göre Smolensk Oblastı nüfusunun %19,5'I Rus Ortodoks Kilisesi’ne bağlı, %7'si bağlı olmayan genel Hıristiyanlar , %3'ü kiliseye bağlı olmayan veya diğer (Rus olmayan) Ortodoks Kiliselerine bağlı Ortodoks Hristiyan inananlar, %2'si Eski İnananlar %1’I Slav yerli inancının (Rodnovery) taraftarları, %0,4'ü Katolik Kilisesi üyesidir. Ayrıca nüfusun %45'I “ruhani ama dindar değil” olduğunu beyan ediyor, %13'ü ateist ve %9,1'i diğer dinleri takip ediyor veya soruya cevap vermemiştir. Rusya’daki Müslümanların bölgelere göre yüzdelerine baklıdığında, Oblast da Müslümanlar 0,12 olarak gösterilmektedir. Smolensk Müslümanları Derneği Başkanı İmamı Renat-hazrat Sultanov, Smolensk Müslüman cemaatinin bir ibadethanede onarım çalışması yürüttüğünü, mescit ve dersliği yenilediklerini ve okul yılının başlangıcından önce abdesthane inşa ettiklerini söyledi. İbadethane, Müslüman cemaatin birkaç yıllığına kiraladığı kiralık bir binada yer almaktadır. Her hafta yaklaşık 120-130 mümin, ibadethanede kılınan cuma namazlarına katılmaktadır. (2013)
Smolensk-Moskova Yaylası’nın terminal morenleri, oblast boyunca doğu-batı yönünde uzanır, Karışık ormanın doğal bitki örtüsü büyük ölçüde tarım için temizlenmiştir ve şimdi yüzeyin beşte birinden daha azını kaplamaktadır, ancak tümsekli moren kabartması arasında vadilerde ve oyuklarda birçok turba bataklığı ve ot bataklığı alanı bulunmaktadır. Tarım da, keten ekimi, patates yetiştiriciliği ve süt ürünleri yetiştiriciliği ile hâkimdir. Büyük kasabalarda mühendislikle birlikte yaygın ve köklü keten yapımı, kereste işçiliği ve gıda işleme endüstrileri vardır.
Bölgenin başlıca akarsuyu Dinyeper Nehri ve kolları Desna, Vop, Vyazma’dır. Volga havzası nehirleri ve onun kolu Vazuza Gzhat ve Oka Nehri'nin kolu Ugra nehirleri tarafından geçilir. Kuzey Batıda Batı Dvina Nehri'nin kısa bir bölümü ve onun kolu Kasplya nehri akar. Su temin eden başlıca rezervuarlar arasında Moskova Vazuzssky Yauza ve kuzeydoğudaki rezervuarlar, ayrıca soğutma santralleri, kuzeyde Göl köyü yakınlarındaki Smolensk Rezervuarı ve şehrin güney kesiminde Desnogorsk yakınlarındaki Desnogorsk Rezervuarı yer almaktadır.
Avrupa'nın Volga, Tuna ve Ural’dan sonra dördüncü en uzun nehridir. Uzunluğu (2.200 km) dir. Dinyeper, güney yamacındaki küçük bir turba bataklığında yaklaşık 720 fit (220 metre) yükseklikten doğar. Valdai Tepeleri Rusya, Moskova’nın yaklaşık (240 km) batısında yer alır ve genellikle batı Rusya'dan güney yönünde akar. İlk 480 km'lik kısmı Rusya'nın Smolensk oblastından (bölgesinden) geçer, önce güneye, sonra batıya; Orşa yakınlarında tekrar güneye döner ve sonraki 600 km'lik kısmı Belarus'tan ve son olarak Ukrayna topraklarından geçer: güneyde Kiev'e, Kiev'den güneydoğuya Dnipropetrovsk'a ve ardından güney-güneybatı yönünde Karadeniz'e kavuşur. Dinyeper Havzası, Volyn-Podilsk Yaylası, Belarus Sırtı, Valday Tepeleri, Orta Rusya Yaylası ve Smolensk-Moskova Yaylası’nı içerir. Havzanın merkezi geniş ovalardan oluşur. Dinyeper, bölgenin ana nehridir. Smolensk Oblastı'nda yüzlerce göl bulunmaktadır ve bunların arasında kuzeybatıdaki buzul gölleri özellikle güzeldir: Kasplya, Svaditskoye, Velisto ve diğerleri. Bunların en büyüğü Akatovskoye (655 hektar), en derini ise Baklanovskoye'dir (28 metre). En büyük karst gölü ise Kalyginskoye'dir. "Smolenskoye Poozerie" (150 bin hektar) ve "Gagarinsky" (55 bin hektar) milli parkları, başlıca doğa koruma alanlarıdır.
Dinyeper'de 60'tan fazla balık türü yaşar. Ticari açıdan önemli türler arasında turna balığı, hamamböceği, kefal, kızılkanat, rapfen, kadife balığı, bıyıklı balık, alburnum, altın simit, japon balığı, sazan, yayın balığı, morina balığı, levrek ve ruff bulunur. İlkbaharda alt Dinyeper, göçmen ve yarı göçmen balıklar (mersin balığı, ringa balığı ve diğerleri) için bir yaşam alanı görevi görür. Rezervuarlara beyaz balık, turna levreği, altın simit ve sazan dâhil olmak üzere ticari öneme sahip balıklar yapay olarak doldurulmuştur. Smolensk Oblastı, çeşitliliğe sahip bir ekonomiye sahiptir ve büyük miktarda amonyum nitrat, gübre, buğday ve odun ihraç etmektedir. 2021'deki en büyük ihracat kalemleri gübreler (%19,2, 284 milyon $), odun ürünleri (%13,2, 194 milyon $), buğday (%9,8, 144 milyon $) ve makineler (%7,6, 112 milyon $) olmuştur.
Başlıca endüstriler mücevher (Kristall Üretim Birliği Rusya'nın en büyük elmas üreticisi ve dünyanın en büyük elmas kesicilerinden biridir), enerji endüstrisi (Smolensk Nükleer Santrali, Smolensk Hidroelektrik Santrali), makine yapımı, gıda ve kimya endüstrileridir. Bölge topraklarında yaklaşık 30 çeşit doğal kaynak bulunmuştur: linyit, çeşitli killer, turba, kaya tuzu, kireç taşı, fosforitler, şifalı çamur, mineral sular, silisyum, kaya kristali vb. Ormanlar, bölgenin yaklaşık %30'unu kaplar.
Tarımın önde gelen kolu süt ve et üretimidir. Bölgenin tarım arazileri yaklaşık 1,75 milyon hektar olup, ülke topraklarının %35'inden fazlasını oluşturmaktadır.
Dinyeper'de düzenli seferler, yukarı akışta Orsa’ya kadar, su seviyesi yükseldiğinde ise Dorogobuj'a kadar uzanır. Yukarı Dinyeper'de gerekli derinlikler, düzleştirme ve tarama işlemleriyle sağlanır. Pripet ile birleşme noktasının altındaki seyrüsefer havuzları, modern gemilerin geçişini mümkün kılar. Başlıca yükler kömür, cevher, mineral yapı malzemeleri, kereste ve tahıldır. Başlıca limanlar Smolensk, Orşa, Mahilvov, Recitsa, Loyew, Kiev, Cerkassi, Kremençuk, Dnipropetrovsk, Zaporizhzhya, Nikopol, Kakhovka ve Herson’dur.
Isaac Asimov (1920-1992) Petrovichi’de doğan Amerikalı yazar ve biyokimya profesörü, Yuri Gagarin (1934–1968), Sovyet pilotu, kozmonotu ve uzaya çıkan ilk insan, Klushino’da doğdu. Shmuel Schneersohn (1834–1882) Ortodoks bir haham, Lyubavichi’de doğdu. Ivan Sidorenko (1919-1994) Glinkovsky Bölgesinde doğan bir Kızıl Ordu subayı ve keskin nişancısı, Andrev Nikolayevich Tikhonov (1906-1993), Gagarin’de doğan Rus matematikçi ve jeofizikçi ve Yabancı gazetelerce Kızıl Napolyon olarak adlandırılan Mikhail Tukhachevsky (1893–1937) , Sovyet generali bilinen önemli kişilerdir.
Smolensk, çoğunluğu kiliseler, katedraller ve manastırlardan oluşan tarihi mimari yapılar açısından zengindir. Ancak şehrin dışında da ilgi çekici yerler bulunmaktadır: 12. yüzyıldan kalma Aziz Petrus ve Pavlus Kiliseleri ve Meryem Ana'nın Göğe Yükselişi Katedrali (17.-18. yüzyıl) de dâhil olmak üzere, günümüze ulaşan ve restore edilen birçok tarihi kilise bulunmaktadır. Eski şehir surlarının bazı kısımları da ayaktadır.
YARARLANDIĞIM KAYNAKLAR:
file:///D:/Users/Admin/Desktop/%C3%A7ulpan%20emlak%20facebook%20foto%C4%9Fraflar/30_Rusya_Federasyonu_nda_Turk_Toplulukl%20(2).pdf
https://russiatrek.org/smolensk-oblast
https://russiatrek.org/blog/architecture/st-john-the-baptist-convent-in-vyazma/
https://www.wikiwand.com/tr/articles/Smolensk_Ar%C5%9Fivi
https://islam.ru/en/content/news/muslims-smolensk-completed-repair-work-house-worship
https://en.wikipedia.org/wiki/Smolensk_Oblast
Rusya Federal Devlet İstatistik Servisi.
http://www.citypopulation.de/en/russia/smolensk/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Smolensk_Oblast%C4%B1
https://www.britannica.com/place/Kaliningrad-oblast-Russia
Cem Cüneyd Canan