Cem Cüneyd Canan

KIZILELMA "HEDEF TURAN" AMA NASIL? (XXIX)

19 Aralık 2023

TOPLAM NÜFUS TÜRK NÜFUS KM2

Kurgan Oblastı

896.264

60.000

71.000

KURGAN OBLASTI

Kurgan: M.Ö. 5. Yüzyıldan kalma olduğu düşünülen, Kazakistan Esik’de gün ışığına çıkarılan, Altın Adam Zırhı’nın bulunması, bu nedenle “arkeolojik malzeme bakımından çok zengin olan, yassı bir toprak tepe şeklindeki eski mezarlara verilen isim” dir. Her medeniyetin kendine has gelenekleri, uygarlık tarihi boyunca devam ettiği gibi, kurganda Türk ve Altay Kültüründen başlayarak devam etmiştir. Kazakistan Esik Kurganının da İskitler veya Sakalara ait olduğu düşünülmektedir. Kurgan şehri, erken ortaçağ dönemine kadar uzanan, uzun bir geçmişe sahip antik bir yerleşim alanıdır.

Kurgan Oblast; Rusya’nın Ural Federal Bölgesi’nin güneyinde yer almaktadır. Burada 1659-1662 yılları arasında Tyumen’den bir çiftçi olan Timofey Nevezhin tarafından Tsaryovo Gorodishche (kale) olarak bir yerleşim yeri kuruldu. Daha sonraki yıllarda gelişimini sürdüren şehir, bir sınır karakolu hizmeti sunarken, müstahkem konumu ile diğer Rus yerleşimlerini göçebe saldırılarından korudu. Zaman zaman ise bu tür saldırılara dayanamadı ve yakıldı, yıkıldı, yağmalandı. Kurgan ilk olarak 1782 yılında Kurgan adıyla, Büyük Katerina’nın tanıdığı ayrıcalıklarla şehir statüsü almış oldu.

Kereste ve mineraller de dâhil olmak üzere zengin doğal kaynaklarına sahip olması nedeniyle Ruslar bölgeye ilgi duymuştur.17 Mart 1785 de şehir armasını almıştır. Şehir 1943 de Oblast’ın idari merkezi olmuştur. Şehir, ticaret ve sanayi merkezi olarak, bölgenin gelişmesinde de önemli rol oynamıştır. Oblast’a 1982 de Kızıl Bayrak İşçi Nişanı verilmiştir. 19.-20. Yüzyılın başlarında demiryolları, fabrikalar ve diğer altyapı projelerinin inşasıyla hızlı bir sanayileşme ve şehirleşme yaşamıştır. Demir ve çelik üretimine odaklanarak ağır sanayisi yanında, özellikle Sovyet döneminde şehirde çok sayıda askeri fabrikanın inşa edilmesiyle savunma sanayi için de önemli bir merkez haline gelmiştir. Kurgan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra ekonomik zorluklarla karşı karşıya kalmış, daha sonra yeniden canlanma dönemine geçmiştir.

Kurgan Oblastı’nın yer aldığı alan, Batı-Orta Rusya, Batı Sibirya Ovası’nın güney ucunda Tobol Havzası, bu havza sığ çöküntülerle, çoğu zaman tuzlu olan sayısız küçük göllerin bulunduğu düz bir ovadır. Bozkır alanlarına çimle birlikte ağaçlar dikilmiştir. Kuzeyde huş ağacı koruları bulunmaktadır. Ana ürün olan buğday yanında, çavdar, yulaf, mısır ayrıca sebze yetiştirilmektedir. Süt hayvancılığı kuzeyde, koyun çiftlikleri daha çok güneyde yaygındır. Farklı bir ekonomi ve zengin kültürel mirasıyla gelişmesini ve çok sayıda müze, tiyatro ve diğer kültürel kurumlarıyla hizmetini sürdürmektedir.

“Avrupa ile Asya kıtalarının, Ural sıradağları ile Batı Sibirya Ovasının, Tundra ile Tayga kuşağının kucaklaştıkları geçiş bir coğrafyada yer alan Ural Federal Bölgesi, Sibirya olarak adlandırılan Rusya’nın Asya topraklarının en batısını kapsamaktadır. Ural Federal Bölgesinde 4 oblast ve 2 milli bölge, yani toplam 6 federal idari birim yer almaktadır. Avrupa ile Asya kıtaları arasında doğal bir sınır oluşturan Ural dağları bölgenin batısında, Yenisey vadisi bölgenin doğusunda, kuzeyinde Kara deniz ve güneyinde Kazakistan stepleri ile çevrili olan bölge toprakları Batı Sibirya Ovası ve Obi havzasının büyük bir bölümünü kapsamaktadır. Bölgenin batısında Kuzeybatı ve Volga Federal Bölgeleri, güneyinde Kazakistan Cumhuriyeti ve doğusunda Sibirya Federal Bölgesi yer almaktadır. Bölgenin fiziki coğrafya kimliğini belirleyen en önemli unsurların başında kuşkusuz Ural Dağ Sistemi ve Batı Sibirya Ovası gelir.

Alan bakımından Rusya’nın üçüncü büyük federal bölgesi olan Ural Bölgesi, ülke yüzölçümünün %10,5’ini kaplamakta ve Rusya nüfusunun %8,5’unu barındırmaktadır. 1990 yılında binde 7 olan bölge nüfus artışı, geçiş dönemindeki ekonomik krizin demografik krizle bütünleşmesi sonucunda 2002 yılında binde -1,0’e düşmüştür. Ural Federal Bölgesinde toplam 79 kent ve 1070 köy yerleşmesi yer almaktadır.

Ural Bölgesinde yer alan 4 oblast ve iki milli bölgenin tamamında Rus etnosu egemen etnik unsuru oluşturmaktadır. Yamalo-Nenetsk milli bölgesinde %58,8’lik Rus nüfus oranı ile en az, oysa Kurgan Oblastı %91,5’lik Rus nüfus oranı ile en çok Rus barındıran idari birimlerdir. Ruslardan sonra bölgede yaşayan en kalabalık Slav milletlerin başında Ukraynalılar ve Beyaz Ruslar gelmektedir. Türk milletlerden Tatarlar ve Başkurtlar bölgenin neredeyse tamamında görülmektedirler, hatta Hanti-Mansiysk Milli Bölgesinde bu iki etnos Milli Bölge nüfusunun yaklaşık %10’unu oluşturmaktadırlar. Ural bölgesinin kuzeyinde yoğunlukta yaşayan yerli Sibirya azınlıkları arasında en kalabalık olanlar Nenetsler, Hantiler ve Mansiler Ural-Yukagir dil ailesine mensup olup Şamanizm ve başka yerel inançlara sahiptirler. Fakat bu azınlıkların son dönemde Ortodokslaştıkları ve Ruslaştıkları, böylece kültürel ve etnik asimilasyona maruz kaldıkları gözlenmektedir. Hanti-Mansiysk Milli Bölgesine adını veren Hantiler ve Mansiler yaşadıkları milli bölgede azınlıkta olup, daire nüfusunun sadece %1,9’unu oluşturmaktadırlar. Benzer şekilde Yamalo-Nenetsk Milli Ural bölgesinin güneyinde Müslüman ve Türk kökenli Altaylar, Kazaklar, Tatarlar ve Şorlar ile az sayıda Alman yaşamaktadır. Son dönemde bu bölgede yaşayan Ukraynalılar, Almanlar ve Kazakların kendi anavatanlarına göç ettiklerinden dolayı sayıları hızla azaldıkları gözlenmektedir.

Kurgan Oblastı ise hem alan hem de nüfus sayısı bakımından dört oblast arasında en küçük olanıdır. Tümen hariç diğer bütün oblastlarda negatif nüfus artışının görülmesi ulusal demografik krizin bu bölgede de etkili olduğunu göstermektedir.

Sovyet döneminde Ural bölgesi hızla sanayileşip kentleştiğinden dolayı, bölgede önemli bir iş gücü açığı ortaya çıkmıştır. Bölgesel beşeri kaynakları ile bu iş gücü açığı kapatılamadığından dolayı SSCB’nin farklı yörelerinden göç almaya başlamış ve bu göçlerin sonucunda bölgenin etno-kültürel ve demografik yapısı hızla değişmeye başlamıştır. Bugün Ruslardan sonra bölgedeki en kalabalık etnosların Ukraynalılar, Tatarlar, Başkurtlar ve Beyaz Ruslardan oluşması Sovyet göç politikaların beşeri yansımasıdır.”

Kurgan Oblast; Tümen, Sverdlovsk, Çelyabinsk Oblastları ve Kostanay ile Kuzey Kazakistan Bölgesi ile Kazakistan’a komşudur. Kurgan; 343.129, Sadrinsk; 79.479, Shumikha; 18.499, Kurtamış; 17.936, Kataysk; 15.619, Dalmatoyo; 14.526, Petuhovo; 12.661, Shchuchye; 10.602, Makushino; 9.942 nüfusları ile en büyük yerleşimleridir. Rusya’da Türk nüfusunun olduğu şehirler sıralanırken; Astragan, Orenburg, Samara, Ulyanovsk, Çelyabinsk, Tümen, Amur yanında Kurgan da yer almaktadır. 2002 Nüfus sayımına göre % 5,4 oranıyla 55.343 Türk nüfus yaşamaktadır. Kurgan Oblast’ında Ermeni nüfus ise 2.109 dur.

Oblast’ın şehir ve kasabaları; Kurgan başkenttir. Şadrinsk, Dalmatovo, Kataysk, Kurtamış, Makushino, Petuhovo, Shchuchye ve Shumikha’dır.

Kapladığı 426.000 km2 havza alanı ile 1.591 km. uzunluğundaki Tobol nehri, Güney Ural dağları Turgay platosundan çıkarak, Sibirya Ovaları boyunca geniş bir vadide akmaktadır. Tobol havzasında toplam alanları 9.000 km2 olan 20.000 göl bulunmaktadır.

Tavda Nehri, 719 km. uzunluğunda olup Rusya’nın Sverdlovsk ve Tümen Oblast geçer, Tobol nehrine dökülmektedir.

Iset Nehri, 606 km. uzunluğunda olup, Iset Gölü’nden başlayarak Sverdlovsk, Kurgan ve Tümen Oblastlarını geçerek Tobol nehrine dökülmektedir. Yekaterinburg şehri, bu nehrin yukarı kısımlarında yer almaktadır.

Iset Obağan Nehri, 376 km. uzunluğunda olup, Kazakistan ve Rusya arasında bulunan, Kazakistan’dan başlayarak Kurgan Oblastı’nda Tobol Nehri’ne dökülmektedir.

Uy Nehri, 462 km. uzunluğunda olup, Kazakistan ve Rusya arasında bulunan, Çelyabinsk Oblastı’ndan başlayarak Kazakistan ve Başkurdistan’dan geçerek Kurgan Oblastı’nda Tobol nehrine dökülmektedir.

Tura Nehri, 1030 km. uzunluğuna ulaşan, Ural Dağları’ndan başlayarak, Rusya’nın Sverdlovsk ve Tümen şehirlerinden geçerek, Tobol Nehri’ne dökülmektedir. Kurgan, Trans Sibirya Demiryolu hattı üzerinde Yekaterinburg ile Omsk arasında yer almaktadır. Şehirde iki tren istasyonu ve Kurgan Havalimanı hizmet vermektedir. Oblast da Uluslararası uçuşlar yapılmamaktadır. Trans-Sibirya Demiryolu üzerinde yer alan ve göllerle bezeli Kurgan Oblastı öncelikle otomobil üretimi yapmaktadır. Ayrıca Kurgan’da Kavz otobüs fabrikası ile askeri araç üreten Kurganmaşzavod şirketinin merkezi bulunmaktadır. Dalmatovo şehri, bir zamanlar “Trans-Uralların incisi” olarak bilinen Dalmat Manastırı bulunmaktadır.

Kurgan Oblastı’nda;

-Federal Devlet Bütçe Yüksek Öğretim Kurumu "Rusya Federasyonu Federal Güvenlik Servisi Kurgan Sınır Enstitüsü"

-Federal Devlet Bütçe Eğitim Yükseköğretim Kurumu "Kurgan Devlet Üniversitesi"

-FSBEI HE "Shadrinsk Devlet Pedagoji Üniversitesi"

-Federal Devlet Bütçe Yüksek Öğretim Kurumu "Kurgan Devlet Tarım Akademisi adını almıştır. T.S. Maltseva"

-Kurgan Demiryolu Taşımacılığı Enstitüsü - Federal Devlet Bütçe Yüksek Öğretim Kurumu "Ural Devlet Ulaştırma Üniversitesi" şubesi

-Federal Devlet Bütçe Yüksek Öğretim Kurumu Kurgan şubesi "Rusya Federasyonu Başkanı Rusya Ulusal Ekonomi ve Kamu Yönetimi Akademisi"

-Yüksek Öğrenim Sendikaları Eğitim Kurumu Kurgan şubesi "Çalışma ve Sosyal İlişkiler Akademisi"

-Federal Devlet Bütçe Yüksek Öğretim Kurumu'nun Shadrinsky şubesi "Moskova Devlet İnsani Üniversitesi adını almıştır. M.A. Şolohov" gibi eğitim kurumları bulunmaktadır.

Hem turistler hem de yerel halk için Kurgan’da ziyaret edilebilecek çok sayıda ilginç yer vardır. Bunlar; Kurgan Devlet Tarih ve Mimari Müzesi, Kurgan Bölgesel Sanat Müzesi, Kurgan Yerel Kültür Müzesi, Kurgan Kremlin Kalesi, Kurgan Pblast Botanik Bahçesi, Kurgan Planetaryumu, Kurgan Bölge Tiyatrosu, Kayak Merkezleri, Rus İlizarov Travmatoloji ve Ortopedi Merkezi, dir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/214383

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2382694

https://www.britannica.com/place/Kurgan-oblast-Russia

https://www.russianlessons.net/russia/kurgan/

https://placeandsee.com/tr/wiki/kurgan

https://hmn.wiki/tr/Kurgan,_Kurgan_Oblast.

https://www.eurostaryurtdisiegitim.net/kurgan/#kurgan-sehir-tarihi

https://www. kurganobl.ru/spisok-obrazovatelnyh-organizaciy-vysshego-obrazovaniya-kurganskoy-oblasti

https://www.mindat.org/loc-194649.html

https://vizem.net/rusya/yasam/nufus/

https://www.turna.com/blog/rusyanin-az-bilinen-sehirleri